BÂRÂNY, Robert (1876-1936)
AvusturyalI hekim. İç kulaktaki denge organının işlevini açıklamış ve kulağın fizyolojisine ilişkin çalışmalarıyla 1914’te Nobel Ödülü almıştır.
22 Nisan 1876’da Viyana’da doğdu. 1900’de Viyana Üniversitesinin Tıp Fakültesini bitirerek, bir süre Viyana’daki Alman kliniklerinde pratik yaptı. Aynı üniversitenin kulak hastalıkları kliniğinde önce asistan oldu, 1909’da da öğretim üyeliğine getirildi. Beş yıl sonra, I. Dünya Savaşı nedeniyle Avusturya-Macaristan ordusunda askeri hekim olarak cepheye gönderilen Bârâny, 1915’te Przemysl’de Ruslar’a esir düştü. Ertesi yıl, yaptığı başarılı bir ameliyat karşılığında serbest bırakılınca İsveç’e yerleşerek Uppsala Üniversitesi’nde çalışmaya başladı; 1926’da kulak-burun-boğaz kliniğinin başkanı oldu. Çalışmaları birçok Avrupa ülkesinde ve ABD’de ilgi gördü, çeşitli bilim kuruluşlarının üyeliğine seçildi. 8 Nisan 1936’da Uppsala’da öldü.
Bârâny’nin kulakla ilgili ilk önemli çalışması, sinir merkezlerindeki bir bozukluktan kaynaklanabilen ve gözlerin istemdışı titremesiyle ortaya çıkan nistagmus belirtisi ile kulak arasındaki ilişkiyi, biraz da rastlantı sonucu bulmasıdır. Bir deney sırasında dış kulak yoluna ardı ardına sıcak ve soğuk su şırınga ettiğinde, bu uyaranın nistagmus belirtilerine yol açtığını gördü, işitme ve denge ölçümüne ilişkin birçok test Bârâny’nin adıyla bilinir. 1911 ’de iç kulak salyangozundaki basıncı azaltmak amacıyla, yarımda-ire kanallarını açmak için bir yöntem geliştirdi. Bugün bile çok kullanılan kendi yaptığı bir araçla da, kulaklardan birini bir gürültü kaynağı yardımıyla işitme dışı bırakarak tek kulağın işitme derecesini ölçtü. Bu çalışmaları sonucunda, iç kulak salyangozunun işitme ve dengeyi sağlamadaki rolünü açıklayan Bârâny, kulağın fizloyojisinin yanı sıra patolojisiyle de ilgilenerek, gene bir denge organı olan beyincik ile iç kulak bozukluklarının dengeyi nasıl etkilediğini inceledi, deniz tutmasının nedenlerini araştırdı. 1914’te Nobel Fizyoloji ve Tıp Ödülü’nü alan Bârâny, psikiyatri ve beyin cerrahisiyle ilgili çalışmalar da yapmıştır.
• YAPITLAR: Physiologie und Pathologie des Bogengang-Apparates beim Menschen, 1907, (“insanda Yarımdaire Kanallarının Fizyolojisi ve Patolojisi”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi