BORDEN, Robert Laird (1854-1937)
Kanadalı siyaset ve devlet adamı. Kanada’nın Milletler Cemiyeti’nde bağımsız bir üye olarak temsil edilmesini savunmuştur.
26 Haziran 1854’te Nova Scotia’da (Yeni İskoçya), Grand Pre’de doğdu. 10 Haziran 1937’de Ottawa’da öldü. 15 yaşındayken öğrenimini yarıda bırakarak Matawan’da Glenwood Enstitüsü’nde öğretmen yardımcısı olarak çalışmaya başladı. Daha sonra hukuk eğitimi gördü. 1878’de Nova Scotia barosuna kabul edildi. Halifax ve Kentville’de bir süre avukatlık yaptıktan sonra 1889’da kendi hukuk bürosunu kurdu.
Muhafazakâr Parti Başkanı Sir Charles Tupper’la olan arkadaşlığı politikaya atılmasına neden oldu. 1896’da Halifax milletvekili olarak Avam Kamarası’ na girdi. 190Q’de Tupper, milletvekili seçilemeyince, parti yönetim kurulu Borden’ı geçici olarak başkanlığa önerdi. Bundan sonra uzun bir süre parti başkanlığını Borden yürüttü. 1904 ve 1908 seçimlerinde de Muhafazakârlar çoğunluğu sağlayamadı. 1911 ’de La-urier hükümetinin ABD ile bir antlaşma imzalaması, ulusal korumacılık politikasından yana olan işadamlarının muhalefetiyle karşılaştı. Bu da, 1911 seçimlerinde Muhafazakâr Parti’nin oy çoğunluğunu sağlayarak Borden başkanlığında bir hükümet kurmasına yolaçtı.
Borden hükümeti daha çok dış sorunlarla ilgilendi. I. Dünya Savaşı patlak verince, Fransız kökenli Kanadalı subayların önemli görevlere getirilmemesi, özellikle Fransızlar’m çoğunlukta bulunduğu Quebec Eyaleti’nde huzursuzluk yarattı. Hükümet, yetersizlik, halktan kopukluk ve savaştan kazanç sağlamakla suçlandı.
1917 seçimlerinden sonra Borden Ingiliz milletvekilleriyle karma bir hükümet kurdu. Kanada’nm yarım milyon gönüllüden oluşan ordusunu daha da güçlendirmek için zorunlu askerlik uygulamasını başlatan yasa tasarısını onaylattı. Müttefiklerin Sov-yetler Birliği’ndeki iç savaşa karışma politikasını destekleyerek asker göndermeye hazır olduğunu bildirdi. Ancak kamuoyunun da etkisiyle 3.000 kişilik Kanada ordusu Vladivostok’tan geri çağrıldı.
Borden, 1919’da Winnipeg Genel Grevi’ni şiddetle bastırdı, işçileri ülkede kargaşalık çıkarmakla suçladı ve o sırada parlamentoda görüşülmekte olan ceza yasasında değişiklik yapan tasarının hızla onaylanmasını sağladı. 1920’de yerini Arthur Meighen’a bıraktı. 1921’de Washington Konferansı’nda Kanada delegesi olarak görev aldı ve 1930’da Milletler Cemiyeti’nde Kanada’vı temsil etti. 10 Haziran 1937’de Ottawa’da öldü.
Borden Ingiliz politikasında Kanada’nın da etkinliği olması gerektiğini savunuyordu. Britanya’ya 35.000.000 dolar göndererek üç savaş gemisinin yapılmasına yardım etmesi Kanada’nın etkinliğini artırmak amacıyla yapılmıştı. I.Dünya Savaşı’nın ilk iki yılında İngiltere’nin uluslararası siyasi kararlarına Ka-nada’mn da katılması gerektiğini savundu. Ancak İngiliz başkanı David Llyod George’un hükümeti kurmasından sonra Borden’a-, Kanada’nm görüşlerini açıklaması için bir şans verildi. Versailles Antlaşması’ n«ı imzalanması görüşmelerinde Borden, ABD Başkanı Woodrow Wilson’un 14 maddesini destekledi ve Britanya İmparatorluğu ile ABD’nin anlaşmalarının Kanada’nm yararına olduğunu savundu.
• YAPITLAR: Canadian Constitutional Studies, 1922, (“Kanada Anayasası Üzerine Çalışmalar”); Cunada in Commonzeealtb, 1929, (“İngiliz Uluslar Topluluğu’nda Kanada”); Memoirs, (ö.s.), Henry Borden (yay.), 1938, (“Anılar”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi