BRAIDWOOD, Robert J. (1907 – 15 Ocak 2003, Chicago)
ABD’li arkeolog. Onasya tarihöncesi kültürleri uzmanıdır.
ABD’de Detroit’te doğdu. Michigan Universitesi’nde mimarlık eğitimine başladı, daha sonra Antik Çağ Tarihi ve Antropoloji Bölümü’ne geçti. 1933’te mezun oldu.
1930’da daha öğrenciyken Anadolu’da Dicle üzerindeki Seleucia kenti kazısında, 1933’te Illinois’ de bir yerli yerleşmesinin kazısında çalıştı. Aynı yıl Chicago Üniversitesi Doğu Bilimleri Enstitüsü’nün Antakya Amik Ovası araştırmalarına katıldı ve Çatal Höyük, Teli es-Judeide ve başka yerleşmelerdeki kazıların 1938’de sona ermesine değin görev yaptı. 1935’te görüşlerinden çok etkilendiği Gordon Childe ile tanıştı. 1937’de meslektaşı Linda Braidwood ile evlendi ve bundan sonraki çalışmalarını onunla birlikte yürüttü.
Doktorasını Chicago Üniversitesi’nde yaptı. 1943’te doçent oldu ve Antropoloji Bölümü’nde tarihöncesi eski dünya kültürleri konusunda ders vermeye başladı. 1945’te insanın kökenleri konulu bir seminer düzenledi. 1973’te Society of Antiquaries of London onur üyeliğine seçildi.
1930’lara değin kazı ve araştırmalar, tarihöncesi yerleşmeleri değil, Antik Çağ kaynaklarında adı geçen kentleri ortaya çıkarmak için yapılmaktaydı. Braid-wood insanın avlayıcı-toplayıcı düzenden en erken köy yaşamına geçtiği yerleşmeleri bulmaya yönelmiş, tarıma geçişin kökeninin ve tarıma dayalı yaşamın sonuçlarının araştırılmasına önderlik etmiştir. Bu amaca yönelik olarak 1950’de Irak’ta Kerkük’ün doğusundaki Zagros Dağları’nda Jarmo adı verilen yerleşmede kazı yapmıştır. Gerek doğal, gerekse insan ürünü kalıntıları inceleyip değerlendirerek buradaki eski doğal çevrenin anlaşılmasını sağlamıştır. Jarmo’da tek bir yerleşme aşamasının bulunduğunu ve bunun en çok 500 yıl sürdüğünü ortaya atmış, radyokarbon yöntemiyle de bu yerleşmeyi IÖ 6750 yıllarına yani Neolitik Çağ’a tarihlemiştir. Oysa Seton Lloyd gibi başka araştırmacılar aynı yer için daha önce yaptıkları tarihlemede yanılmış, burasının Neolitik Çağ’dan daha eskiye, Mezolitik Çağ’a ait olduğunu sanmışlardır.
Braidwood, 1959-1960’ta Zagros Dağları’nın İran’daki bölümünde, Kermanşah yakınındaki Sarab’ da araştırma ve kazı yapmıştır. Burasının genelde Jarmo’ya benzediğini, ama ondan daha geç ve bir bakıma daha gelişmiş bir erken köy yerleşmesi olduğunu ortaya çıkarmıştır.
1963’te İstanbul Üniversitesi Prehistorya Bölümü ile Chicago Üniversitesi’nin birlikte yürüttüğü Güneydoğu Anadolu Tarihöncesi Araştırmaları Projesi kapsamında Braidwood, Halet Çambel ile birlikte, Siirt, Diyarbakır ve Urfa çevresinde alan araştırmaları yapmış, bunun sonucu saptanan Çayönü tepesinde kazıya girişmiştir. Çeşitli buluntular Çayönü insanının mimarlığa oldukça önem verdiğini ortaya koymuştur. Burada konuttan başka, gerek planı, gerekse yapım ayrıntılarıyla, anıtsallığa yaklaşan ve özel bir işlevi olan bir yapı türünün de uzun süre kullanıldığı anlaşılmıştır. Çayönü buluntuları Anadolu’nun tarihöncesi dönemini aydınlatan önemli bir nitelik taşımaktadır.
Braidwood kazılarında arkeologların yanı sıra doğa bilimlerinin çeşitli dallarından uzmanların da katılmasıyla bir ekip çalışması yürütmekte, böylelikle de araştırdığı bölgenin bir bütün olarak incelenip tanımlanmasını gerçekleştirmektedir.
• YAPITLAR (başlıca) Mounds m the plain of Antioch: An Archeological Survey, 1937, (“Antakya Ovası’ndaki Höyükler: Arkeolojik Bir Araştırma”); Prehistoric Men, 1948, (“Tarihöncesi İnsanı”); The N’ear East and the Foundations for Civilization, 1952, (“Yakın Doğu ve Uygarlığın Temelleri”); Excavations in the Plain-of Antioch, I: The Earlier Assemblages (L.Braidwood ile), 1960, (“Antakya Ovası’nda Kazılar, I: Eski Buluntular”); Courses Toward Urban Life (G.R.Willey ile), 1962, (“Kent Yaşamına Doğru”); The Iraq Jarmo Project, 1974, (“Irak Jarmo Projesi”); İstanbul ve Chicago Üniversiteleri Güneydoğu Anadolu Tarihöncesi Araştırmaları Karma Projesi: 1963-1972 Çalışmalarına Toplu Bakış (H.Çambel ile), 1980; “Çayönü Tepesi” (H.Çambel ile), Bittel Festschrift, 1983.
• KAYNAKLAR: J.R.Braidwood, “Archeological Ret-rospect 2”, Antiquity, (55), 1981.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi