BASTİDE, Roger (1898-1974)
Fransız sosyolog ve antropolog. Din sosyolojisi ve ırk ilişkileri konularındaki çalışmalarıyla tanınmıştır.
Nîmes’de doğdu. Maisons-Laffitte’te öldü. 1924-1938 arasında Cahors, Lorient, Valence ve Versaiîles’ daki liselerde ders verdi. 1938-1951 arasında Brezilya’daki,Saö Paulo Üniversitesinde çalıştı. Fransa’ya döndüğünde Ecole Pratique des Hautes Etudes’de yönetici olarak görev aldı. 1958’de Sosyal Psikiyatri Merkezi’nin müdürü oldu. Sorbonne’dan 1968’de emekli olduktan sonra da, ölümüne değin bilimsel çalışmalarını sürdürdü.
Bastide, mistisizm üzerine ilk yazılarında, dinin öbür toplumsal olguların dolaysız bir ürünü olduğu yolundaki görüşlere karşı çıkarak, mistik deneyimlerin, bilinmeyenle olan duyusal bağlantıları nedeniyle kültürel sınırları aştığını belirtmiştir. Bastide, Freud’u indirgemeci bir biçimde yorumlayan görüşlere katılmamakla birlikte, kişiliğin gelişiminin anlaşılmasında Freudcu ve Yeni-Freudcu katkılara önem vermiştir.
Durkheim’m görüşlerinden etkilenen Bastide, sosyolojinin psikoloji ve psikanaliz alanlarına doğru yayılması gerektiğini ileri sürmüştür. 1932’de yayımlanan Materials for a Sociology ofthe Dream (“Rüyanın Sosyolojisinin Unsurları”) adlı çalışmasında, rüyaların bir anlamda toplumsal gerçekler olduğunu iddia etmiştir. Bastide’e göre, ilkel insanlar rüya deneyini toplumsal eyleme yönelik bir araç olarak kullanmışlardır. Rüyanın içeriği ile rüya görenin toplumsal çevresi arasında yakın bir ilişki vardır. Böylece Bastide, Durkheim’m kavramlarını sosyologların toplumsal alanın dışında bıraktıkları verilere uygulamıştır. Ona göre, sosyal bilimciler rüyaları ve bilinçdışı durumları dışarıda bıraktıkları sürece, yalnızca teknolojik ve iktisadi olgulara değer veren çağdaş batı insanının rasyonalist önyargılarının sınırları içine hapsolmuş olacaklardı.
Bastide, Birleşmiş Milletler Eğitim Bilim ve Kültür Örgütü’nün (UNESCO) ırk ilişkileri ile ilgili iki çalışmasında görev aldı. İlk çalışma 1950’de Brezilya’da yapıldı. İkinci çalışma ise, Fransız üniversitelerindeki Afrikalı azınlıklara ilişkindi. Fransa’daki Afrikalı öğrencilerin beyazlarla olan ilişkilerini inceleyen Bastide Afrikalı öğrencilerin daha üst bir toplumsal konuma sahip olmak için ve beyazların onları aşağılamalarına misilleme olarak beyaz kızlarla cinsel ilişki kurduklarını iddia etti. Ancak beyaz kızlarla evlenen Afrikalılar eski çevrelerine geri dönemiyorlardı. Beyaz kızların ise ailelerine ve geleneksel değerlere karşı çıkmanın bir göstergesi olarak Afrikalılarda ilişki kurduğunu öne sürdü.
Hıristiyan ahlaki değerlere ve sosyal demokrat görüşlere sahip olan Bastide, Afrika geleneklerinin savunucusu olmuş, Batı Afrika dinlerinin, Yunan ve Roma dinleriyle eşdeğer olduğunu iddia etmiştir. Çalışmaları ile ırk ilişkilerinin incelenmesine katkıda bulunmuştur.
• YAPITLAR: Materials for a Sociology of the Dream, 1932, (“Rüyanın Sosyolojisinin Unsurlan”); Applied Anthropology, 1973, (“Uygulamalı Antropoloji”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi