BANGUOĞLU, Tahsin (1904 – 3 Mart 1989)
Türk dilbilimci, yazar, politikacı. Eski Türk lehçeleri ve Türkçe dilbilgisi üzerine yaptığı çalışmalarla tanınmıştır.
Drama’da doğdu. İlk ve ortaöğrenimini Drama, Balıkesir ve İstanbul’da yaptı. 1926’da İstanbul Erkek Lisesi’nden, 1930’da Darülfünun Edebiyat Fakültesinden mezun oldu. Aynı yıl Gazi Terbiye Enstitüsü edebiyat, öğretmenliğine atandı. 1932-1936 arasında Almanya’da Eski Osmanlıca üzerine doktora çalışması yaptı. Yurda dönünce Dil-Tarih ve Coğrafya Fakültesi’ne Türk dili doçenti olarak atandı, dilbilgisi ve eski Türk lehçeleri dersleri verdi. 1943’te CHP’den Bingöl milletvekili seçildi. Maarif Encümeni ve Halkevleri Yüksek Danışma Kurulu Başkanlığında çalıştı. CHP Genel İdare Kurulu’na getirildi, parti yayınları, Ülkü dergisi ve Halkevleri’ni yönetti. 1948-1950 arasında milli eğitim bakanlığı yaptı. 1950’de yeniden seçilemeyince siyasetten ayrılıp Ayvalık’taki çiftliğine çekildi. 1955’te aldığı çağrı üzerine İngiltere’ye gitti. School of Oriental and African Studies’de karşılaştırmalı Türk dilleri dersi okuttu. Yurda döndüğünde Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi ve Edebiyat Fakültesi’nde dersler verdi. 1961 ’de yeniden siyasete başladı, Edirne’den senatör seçildi ve CHP Senato grup başkanı oldu. İnönü’nün “ortanın solu” siyasetine karşı çıktığı için 1966 yılında CHP’den çıkarıldı. 1970’te Yeni Türkiye Partisi genel başkanlığına seçildi. Partisinin ertesi yıl Güven Partisi ile birleşmesinden sonra bir kez daha siyaseti bırakıp bilimsel çalışmalarına döndü. İstanbul Devlet Konservatuvarı’nda fonetik dersleri verdi.
Banguoğlu 1930’larda yayımladığı incelemelerle dikkati çekti. 1931’de kadrosunda Faruk Nafiz Çam- lıbel, Necip Fazıl Kısakürek ve Ahmet Hamdi Tanpı- nar gibi sanatçıların da bulunduğu Hız adlı bir dergi yayımladı. Okullarda okutulacak dilbilgisi dersleri için temel bir kitap yazma işi ile görevlendirildiğinde Ana Hatlarıyla Türk Grameri adındaki yapıtını hazırladı. Ulus ve Ülkü’At yayımladığı yazılarla Türk dilini özleştirme çabalarına karşı çıktı, sert tartışmalara girdi. Milli Eğitim bakanlığı döneminde ilkokullara din dersi konulması, Imam-Hatip okullarının açılması ve İlahiyat Fakültesi’nin kurulması çabalarına öncülük etti.
YAPITLAR: Altosmanische Sprachstudien zu Süheyl ü Nevbahar, 1938; (“Süheyl ü Nevbahar’da Eski Osmanlı Dil İncelemeleri”); Ana Hatlarıyla Türk Grameri, 1940; Dil Bahisleri I. II., 1941, 1942; Devlet Dili Türkçe Üzerine, 1945; Türk Grameri, I. Sesbilgisi, 1959; Türkçe’ nin Grameri, 1974.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi