BEHTEREV, Vladimir (1857-1927)
Rus psikolog ve nörolog. Kişilik oluşumunun nesnel nörolojik temellerini araştırmıştır.
Vladimir Mihayloviç Behterev 20 Ocak 1857’de Viatka (bugünkü Kırov) yakınlarındaki bir köyde doğdu. 24 Aralık 1927’de Moskova’da öldü. 1873’te Petersburg Tıp Fakültesi’ne, daha sonra Askeri Tıp Akademisi’ne girdi. 1878’den sonra sinir ve ruh hastalıkları bölümü’.Je çalıştı. 1881’de doktorasını aldı. 1884’te yurt dışına giderek, Wundt ve Charcot ile birlikte çalıştı. Rusya’ya döndüğünde Kazan Ünjversitesi’ne profesör oldu. Burada zihinsel hastalıklarla ilgili klinik araştırması yaptı ve ilk psikofizyoloji laboratuvarmın kurulmasına katkıda bulundu. 1893’te St. Petersburg’daki Askeri Tıp Akademisi’nde önce profesör, sonra yönetici olarak çalıştı. 1907 yılında burada, daha sonra Leningrad Devlet Psiko-nöroloji Akademisi’ne dönüşecek olan bir enstitü kurdu. 1918’de yeni oluşturulan Beyin Araştırmaları Enstitüsü’nün yöneticiliğine atandı. Rusya’daki ilk nöroloji dergisi olan Nevrologi çeski Vestnık’i çıkardı ve Kazan Nöropatologlar ve Pisikiyatristler Derneği’ ni kurdu.
Behterev çalışmalarını normal ve patolojik yönleriyle kişiliğin nesnel nörolojik temellerinin araştırılması üzerine yoğunlaştırmıştır. Psikolojiyi nesnelliğe dayandırmayı amaçlamış; fizyolojiye dayanan bir psikolojik sistem geliştirmeye yönelmiştir. Charcot’ tan ve Wundt’tan büyük ölçüde etkilenerek, sinirsel yapıları ve işlevlerini incelemiş, deneysel psikoloji üzerinde çalışmıştır. Psikoloji biliminin gelişmesi için organizmanın nesnel olarak gözlemlenen tepkilerinin incelenmesi gerektiğine inanan Behterev, Diderot, La Mettrie, Helvetius gibi düşünürlerin insanı maddi doğanın bir parçası olarak kabul eden maddeci
görüşlerini paylaşmıştır. Bunun sonucu olarak, ruh-madde sorununa “fiziksel enerji” kavramıyla yaklaşmış, madde ve ruhu aynı mekanik enerjinin ürünleri olarak ele almıştır.
“Bağıntılı refleksler” kavramı
Behterev’in “bağıntılı refleksler” diye adlandırdığı koşullu refleksler üzerinp yaptığı çalışmalar, psikolojide, psikolojik olguların genel fizyolojik terimlerle tanımlanması eğiliminin güçlenmesine katkıda bulunmuştur. Pavlov’un koşullu refleks konusundaki araştırmalarından büyük ölçüde etkilenen Behterev, nesnellik üzerinde çok daha fazla durmuş; “objektif psikoloji”, “psikorefleksoloji” ve “refleksoloji” kavramlarım ortaya atmıştır. Behterev’in, hayvan ve insanın bireysel yaşamında organizmanın doğuştan varolan tepkileriyle dış dünyadaki olayların denk düşmesi, “uyuşması” sonucunda kazanılan “bağıntılı refleksler” kuramı refleksolojinin dayanak noktasını oluşturmuştur.
Behterev morfoloji çalışmalarıyla merkezi sinir sisteminin oluşumu ve iletişim yolları konusundaki bilgileri önemli ölçüde geliştirmiştir. Kendisinden önce bilinmeyen bir dizi sinir iletişim sistemini ve hücresel çekirdeği tanımlamıştır. Örneğin beyindeki dördüncü karıncığın dışında bulunan ve “Behterev çekirdekleri” adını alan hücresel kümenin tanımlanması ona aittir.
Fizyolojik çalışmalar
Behterev, özel önem taşıyan fizyolojik çalışmalarıyla, insanda ve kimi hayvanlarda bulunan sinir sistemi kollarının işlevlerini ortaya koymuştur. Orta beyinde kalbin çalışmasını, kan damarlarının, sindirim aygıtının, sidik torbasının, gözbebeğinin ve öbür organların işleyişlerini yöneten merkezlerin bulunduğunu gösteren fizyolojik incelemeler yapmıştır. Behterev, bu verilerden yola çıkarak, sinir sisteminin bu bölgesinde iç organların işleyişini düzenleyen yüksek vejetatif ve sempatik merkezlerin varlığını kanıtlamıştır. Beynin tabanında yer alan beyinciğin bir bölümünü oluşturan talamus bölgesinde yüksek sempatik sinir merkezlerinin yer aldığını ortaya kovmuş ve talamus merkezlerinin duyguların ortaya çıkışındaki önemine dikkat çekmiştir. Bunların yanı sıra, beyin yarıkürelerinin çeşitli organların ve işlev sistemlerinin çalışması üzerindeki etkilerini incelemiştir.
Nöropatoloji ve psikiyatri alanlarında yaptığı klinik çalışmaları çevresinde sinir hastalıklarının tanısı açısından önemli olan bir dizi karakteristik refleks ve belirtiyi ilk kez Behterev dile getirmiştir. Kemik reflekslerinin klinikte incelenmesi gerektiğini ilen sürmüş, nöropatolojinin daha önce ayırt etmediği hastalık biçimlerini tanımlamıştır. “Behterev hastalığı” diye adlandırılan belkemiği katılaşması hastalığını bulmuştur.
Behterev, psikiyatri çalışmalarında, zihni süreçlerin düzensizleşmesini bedensel işlevlerin bozulması ile bağlantılı olarak ele almıştır. Ruh hastalarını baskı altında tutma sistemine karşı çıkmış, geniş anlamda çalışma ile tedavi, kültürfizik, su tedavisi (hidroterapi) gibi yöntemleri yaygın olarak kullanmıştır. Birçok hastalığın tedavisinde, özellikle alkolizmin hipnozla iyileştirilmesinde yeni yöntemler geliştirmiştir.
Biyolojik ve psikolojik olguların tanımlanmasını fiziksel ve kimyasal süreçlere bağlayan Behterev, ölümüne değin çocuk gelişimi, zihin sağlığı, intihar ve suçluluk gibi konularda pek çok araştırmaya öncülük etmiştir. Behterev, başta Watson olmak üzere Amerikan Davranışçı Okulu’nun temsilcilerini büyük ölçüde etkilemiştir.
• YAPITLAR (başlıca): Provodyaşçiye puti spmnogo i golovnoyo mozga, 1896-1898, (“Beyin ve Omuriliğin iletim Yolları”); Osnovi uçeniya o funksiyaki mozga, 1903-1907, (“Beyin Fonksiyonları Biliminin Temelleri”); Obyektivnaya psikologiya, 1907-1910, (“Objektif Psikoloji); Kollektivnaya refleksologiya, 1921, (“Kolektif Refleksoloji”).
• KAYNAKLAR: H. C. Brown, “Language and the Association Reflex”, Journal of Pbilosophy, Psycbology and Scientific Method, 1916.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi