BAYUR, Yusuf Hikmet (1891- 1980)
Türk siyaset adamı ve tarihçi. Türk Devrim Tarihi üzerine çalışmalarıyla tanınmıştır.
İstanbul’da doğdu. 6 Mart 1980’de yine burada öldü. Son Osmanlı sadrazamlarından Kâmil Paşa’nın torunudur. Galatasaray Lisesi’ni bitirdi. Fransa’da yükseköğrenim gördü. Türkiye’ye döndükten sonra bir süre Galatasaray Lısesı’nde öğretmenlik yaptı. Ardından Milli Mücadele’ye katıldı. Salihli cephesinde çarpıştı.
TBMM’nm açılmasından kısa bir süre sonra Ankara’ya gelerek 1 Ekim 1920’de Dışişleri Bakanlığı Sivası işler Genel Müdürü oldu. Londra ve Lozan konferanslarında Türk heyetine danışmanlık yaptı. 1923’te Londra Elçiliği danışmanlığıyla, 1925’te de siyasi temsilci olarak Belgrad ortaelçiliğiyle görevlendirildi.
1927’de yurda dönerek cumhurbaşkanlığı genel sekreteri oldu. Bir yıl sonra Kâbil büyükelçiliğine gönderildi. 1932’de ikinci kez cumhurbaşkanlığı genel sekreterliğine atandı. 1933’te Manisa’dan milletvekili seçildi. Ekim 1933 ile Temmuz 1934 arasında milli eğitim bakanlığı yaptı.
Üniversite reformu çerçevesinde tüm üniversite ve yüksekokullara ders olarak konan “Türk inkılâp Tarihi”ni okutmakla görevlendirildi. Ardından Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi’nde, Hint Tarihi ordinaryüs profesörü oldu.
1946’da öteden beri eleştirdiği Cumhuriyet Halk Partisi’nden ayrıldı. Temmuz 1948’de Millet Partisi’ nin kurucuları arasında ver aldı. Millet Partisi’nin fahri başkanı Fevzi Çakmak, asıl başkanı Yusuf Hikmet Bayur’du ve bu görevi iki yıl sürdürdü. Ekonomik ve sosyal alanda liberal bir çizgi izleyen Millet Partısı’nin net bir ideolojisi yoktu. Ancak bir süre sonra parti içinde laikliğe ve Atatürkçülük’e karşı tavırlar geliştirilmesi üzerine Bayur 1952’de partiden ayrıldı.
1954 ve 1957 seçimlerinde Demokrat Parti’den bağımsız Manisa milletvekili olarak yeniden meclise giren Yusuf Hikmet Bayur, 27 Mayıs 1960’tan sonra Demokrat Partililer’le birlikte Yassıada’da yargılanarak hüküm giydi. 1963 atfıyla serbest bırakıldı. Daha sonra siyasal yaşamdan çekilerek kendim tarih araştırmalarına verdi.
• YAPITLAR (başlıca): Türkiye Devletinin Dış Siyasası, 1934; Türk İnkiîâbı Tarihi, 3 cilt (10 kitap), 1940-1967; Hindistan Tarihi, 3 cilt, 1946-1950; Atatürk, Hayatı ve Eseri I. Cilt, 1963; XX. Yüzyılda Türklüğün Tarih ve Acun Siyasası Üzerindeki Etkileri, 1974.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi