ABBAS b. ALİ b. EBÛ TALİB (ö. 61/680), Hz. Hüseyin’in Kerbelâ’da şehid edilen baba bir kardeşi. Annesi Ümmü’l-Benîn bint Hızâm’dır. Kaynaklarda Abbas’ın Kerbelâ Vak’ası’ndan önceki hayatı hakkında bilgi yoktur. Sünnî ve Şiî kaynakların hemen hemen ittifakla naklettiklerine göre Abbas b. Ali, Hz. Hüseyin ile birlikte Kerbelâ’da bulunmuş ve orada Ehl-i beyte su temin ettiği için “es-Sekkâ1” lakabıyla anılmıştır. Hüseyin ve yanındakilerin susuzluğu dayanılmaz hale gelince Abbas b. Ali su bulmakla görevlendirilmiş, o da bir gece bu görevi başarıyla yerine getirmiştir. 9 Muharrem 61[9 Ekim 680] günü, Hz. Hüseyin adına Kûfeli askerlerle görüşmüşse de netice alamamıştır. Hüseyin, Kûfeliler’in ertesi gün saldıracaklarını tahmin ederek yanında kilerin kendisini bırakıp gitmelerini istemiş, fakat Abbas buna şiddetle karşı çıkarak, “Allah bunu bize hiçbir zaman göstermesin” demiştir. Abbas ertesi gün Kerbelâ faciası esnasında Hz. Hüseyin’i korurken, kardeşleri Abdullah, Ca’fer ve Osman’ın arkasından şehid edilmiştir. Başı diğer Kerbelâ şehitleri ninkiyle birlikte Şama gönderilmiş, cesedi Gâdiriyye köyünün sakinleri olan Benî Esed tarafından şehid edildiği yere gömülmüştür. Daha sonra Kerbelâ’da Hz. Hüseyin’in türbesinin kuzey tarafında bugünkü türbesi yapılmıştır.
Şiî gelenek, Abbas b. Ali’ye Kerbela Vak’ası’na katılanlar arasında müstesna bir mevki verir; onu menkıbevî bir şahsiyet olarak daima saygı İle anar ve yüceltir. Muharrem âyinleri sırasında gençler ona benzemek için âyine katılanlara su temini hususunda âdeta yarışırlar ve “Yâ Hazret-i Abbas!” nidalarıyla duygularını dile getirirler. Abbas b. Ali, Abbâsîler’in son dönemlerine doğru İran, Azerbaycan ve Hindistan bölgelerinde fütüvvet ve tarikat zümreleri arasında da aynı özelliklerle şöhret bulmuştur.
Bibliyografya
1- Dîneverî. el-Ahbârü’l-tıuâl (nşr. Abdülmun’im Âmir), Kahire 1960, vd.
2- Taberî. Târîh (nşr. M. I. de Goeje). Leiden 1879-1901.
3- Şeyh Müfîd, el-İrşâd, Kum, ts.
4- Ebü’l-Kâsım el-Mûsevî, Mu’cemü ricali l-hadîş, Necef 1973.
5- Şeyh Abdiinnebî el-Kâzimî. Tekmi-letü’r-ricâl (nşr. M. Sâdık), Mecef, ts.
6- Muhsin el-Emîn, Acyânü’ş-Ştca (nşr Hasan el-Emîn), Beyrut 1403/1983.
7- J. Calmard. “Abbâs b. ‘Alî”, Ek., I, 77-79.
TDV İslam Ansiklopedisi