ABBAS er-RESÛLİ
Ebû İsmâîl Abbâs b. Alî b. Dâvûd er-Resûlî el-Gassânî el-Yemânî (ö.778/1377) Resûlîler Devleti emîri (1363-1377) ve Yemenli ilim adamı.
“el-Melikü’l-efdar” ve “Dırgâmüddin” lakaplarıyla da meşhur olan Abbas er-Resûlî, babası Sultan Mücâhid Ali’nin 764 (1363) yılında vefat etmesi üzerine Resûli emîri oldu. İktidarını Zebîd ve Taiz şehirlerinde sürdüren Abbas, emirliği süresince Yemen’de ortaya çıkan isyanlar ve bilhassa Zeydîler’in kendi yönetimindeki topraklara yaptığı saldırılarla uğraşmak zorunda kaldı. Zebîd şehrinin hendek ve surlarını tamir ettirerek burayı tahkim etti. Birisi Taiz’de, diğeri Mekke’de olmak üzere iki medrese ve ayrıca yetim çocukların tahsiline imkân sağlayacak vakıflar kurdu. Abbas er-Resûlî, 778 yılı Şaban ayı sonunda [Ocak 1377] Zebîd’de vefat etti. Taiz’de kurduğu medreseye defnedildi. Kendisinden sonra büyük oğlu Eşref İsmail emîr oldu.
Devlet idaresi yanında fıkıh, dil, edebiyat, ensâb ve tarih ilimleriyle de yakından meşgul olan Abbas er-Resûlinin kaynaklarda adı geçen belli başlı eserleri şunlardır: el-Ataye’s-seniyye fî tabakalı fukahâ’i’I-Yemen ve a’yd-nihâ; Buğyetü zevi’l-himem fi ma Vileti ensâbi’l-Arab ve’l-‘Acem-,Nüzhetü’I-cuyûn fî ma’rifeti’t-tavâ’if ve’l-mülûk; el-Lüm’atü’1-kâvye fi’l-edviyeti’ş-şâiiye fi’t-tıb. Abbas er-Resûlî, ayrıca İbn Hallikân’ın Vefeyâtü’l-a-yanını Nüzhetü’l-ebşâr fi’htişâri kenzi’l-ahbâr adıyla kısaltmıştır. Buğyetü’l-fellâhîn fi’l-eşcân’i-müşmire ve’r-reyâhîn adlı ziraate dair eseri dolayısıyla bilim tarihçileri onunla yakından ilgilenmişlerdir. On yedi bölümden oluşan bu eserinde müellif toprak, su. arazinin ıslahı, mevsimler, tohumlar, sebze ve meyvelerin çeşitleri ve belli başlı özellikleri ile mahsulün haşarattan korunması gibi konular üzerinde durmuştur. Abbas er-Resûlî bu eserini telif ederken Yunan ve Nabatî kültürlerine ait kaynaklardan, ayrıca büyük dedesi Emir el-Eşref Ömer b. Yûsuf un aynı konudaki Milhu’l-melâha fî ma’rifetil-filâha adlı eserinden faydalanmıştır.
Bibliyografya
1- Ali b. Hasen el-Hazrecî. el-‘Ukûdü’l-lü’lü’iyye (nşr Muhammed Ase), Kahire 1329-32/1911-14.
2- Ebû Mahreme, Târîhu sağrı Aden (nşr. Oscar Löfgreen), Leiden 1936-Bağdat, ts. (Mektebetül-Müsenna), I.
3- İbnü’l-İmâd, Şezerâtü’z-zeheb, Kahire 1350-51.
4- Keşfue-zunûn, I, 248.
5- Izâhu’t-meknûn, II, 640.
6- Hediyyetui-‘ârifîn, I, 437.
7- Brockelmann. GAL, II, 235.
8- Suppl, II, 236;
9- G. Sarton, Introduction, Mew York 1975, III/2, s. 1637-1638;
10- M. Meyerhof, “Surun traitc d’agriculture compose par un sultan yemeniîe IV e siede”, BIE, XXV (1943).
11- N. Çağatay. “Resûlîler”, İA, IX, 695.
TDV İslam Ansiklopedisi