ABDULLAH b. HASAN b. HASAN
Ebû Muhammed Abdullah b. Hasen b. Hasen b. Alî b. Ebî Tâlib (ö. 145/762) Emevîler’in son zamanlarında ve Abbâsîler’in kuruluş döneminde Medine’de Hz. Ali evlâdının reisi olan âlim tabiî.
69’da (689) Medine’de doğdu. Mescid-i Nebevi’de Ebü’z-Zinâd’dan ders dinledi. Başta babası ve annesi Fâtıma bint Hüseyin b. AH olmak üzere Abdullah b. Ca’fer b. Ebû Tâiib, A’rec. İkrime. Ebû Bekir b. Hazm ve diğer bazı âlimlerden hadis rivayet etti. İki oğlu Mûsâ ve Yahya ile İmam Mâlik ve İmam Sevrî de ondan hadis rivayet etmişlerdir.
Emevî halifelerinden iyi muamele gördü; Ömer b. Abdülazîz katında büyük bir itibarı vardı. Emevî Halifesi Hişâm b. Abdülmelik’e bağlılığını arzetmek için Dımaşk’a gitti. Abbasîler iktidara gelince Hz. Ali evlâdından çekinmeye başladılar. Abdullah b. Hasan. Enbâr’a giderek Halife Ebü’l-Abbas es-Seffâh’ı ziyaret etti ve ondan büyük ilgi gördü. Ebû Ca’fer el-Mansûr 754 yılında hac için Mekke’ye gidince, bütün Hâşimî ailesi mensupları kendisini ziyaret ettiği halde Abdullah’ın iki oğlu Muhammed ve İbrahim ziyaretine gitmediler. Bu durum dikkatini çekti ve onlardan şüphelenmesine sebep oldu. Mansûr halife olunca Muhammed’le İbrahim’in niyetlerini öğrenmek için harekete geçti, bazı Hâşimîler’le görüşerek onlar hakkında bilgi edinmeye çalıştı. Hz. Ali’nin ahfadından olan Hasan b. Zeyd. halifeye özellikle Muhammed’in ileride Abbasîler için tehlikeli olabileceğini söyleyerek onu uyardı. Bunun üzerine Mansûr, Ukbe b. Selm’i, Abdullah b. Hasan ile görüşerek oğullarının gerçek niyetini öğrenmekle görevlendirdi. Abdullah, Ukbe’nin tuzağına düşüp onların bir ihtilâl hazırlığı içinde olduklarını itiraf etti. Ukbe bu durumu derhal halifeye bildirdi. Halife 758’de yine hac maksadıyla Mekke’ye gidince Abdullah’ı yanına çağırdı ve Abbâsfler’e sadakatini öğrenmek istedi. Bu sırada Ukbe’nin içeri girdiğini gören Abdullah bir komploya mâruz kaldığını anladı ve af diledi. Fakat halife onu birkaç yakınıyla birlikte hapsettirdi, daha sonra da Hâşimiyye’ye gönderdi (762). Abdullah aynı yıl orada hapishanede öldü.
Bibliyografya
1- İbn Sa’d, et-Tabakâtü’t-kübrâ (nşr. İhsan Abbas), Beyrut 1388/1968.
2- İbn Sa’d, (nşr. Ziyâd Muhammed Mansûr), Medine 1403/1983.
3- Halîfe b. Hayyât, et-Tabakât (nşr. Süheyl Zekkâr), Dımaşk 1966-67.
4- Halîfe b. Hayyât, Târih (nşr. Süheyl Zekkâr), Dımaşk 1967-68.
5- İbn Kuteybe. el-Ma’ârif (nşr. Servet Ukkâşe), Kahire 1960.
6- Fesevî, Kitâbü’l Ma’rife ve’l-târîh (nşr Ekrem Ziya el-Ömerî), Bağdad .1974-76.
7- Belâzürî, Fütûhu’l-büldân (nşr Selâhaddin el-Miineccid), Kahire 1956-60.
8- Belâzürî, Ensâbü’t-eşrâf, III (nşr. Abdülaziz ed-Dûrî). Beyrut 1978.
9- Taberî, Târih (nşr. M. I. de Goeje), Leiden 1879-1901.
10- İbn Ebû Hatim. et-Cerh ve’t-ta’dîl, Haydarâbâd 1371-73/1952-53-Beyrut, ts. (Dârü’l-Kütübi’l-ilmiyye), II/2.
11- İbn Hibbân, Meşâhîru’ulemâ’i’l-emsâr (nşr. M. Fleischhammer), Wiesbaden 1959.
12- İbn Hacer, el-İşâbe (nşr. Ali Muhammed el-Bicâvî), Kahire 1390-92/1970-72.
13- K. V. Zettersteen, “Abdullah”, İA, I, 32-33.
14- K. V. Zettersteen, “Abd Allah b. al-Hasan”, El2 (İng), I, 45.
TDV İslam Ansiklopedisi