ABDULLAH b. HASAN el-BAĞDADİ
Ebü’l-Kâsım Gulâm-ı Zühal (ö. 376/986) Matematikçi, astronom ve müneccim.
Kaynaklar, adını Abdullah veya Ubeydullah şeklinde vermektedirler. Bağdat’ta yaşadı ve daha çok, mesleğinden dolayı kendisine takılan Gulâm-ı Zühal (Zühal/Satürn’ün hizmetkârı) lakabıyla tanındı. Matematikçi ve müneccim olarak Adududdevle’nin hizmetinde bulundu. Abdurrahman es-Sûfi’nin çağdaşı, Sicistanlı filozof Ebû Süleyman el-Mantıki’nin de yakın arkadaşıdır. Rivayete göre, ilim adamları arasındaki ününü, Mantıkî’nin meclislerinin birinde yapılan, astrolojik kehanetlerin doğruluk derecesiyle ilgili bir tartışmada, en mükemmel ilmî açıklamayı getirdiği için kazanmıştır. Bugüne ulaşamamış dokuz kitabının adı bilinmekte olup bunlardan yalnız Kitâb fi’I-küsûfât ve’l-kırânât adlı eseri, Siczînin el-Câmicu’ş-şâhîve Nasîruddîn-i Tûsi’nin Sefînetü’l-ahkâm’a aldıkları bazı parçalarla tanınmaktadır. İbnü’n-Nedîm’in verdiği listeye göre diğer eserlerinin adlan şunlardır: Kitâbü’t-Teayîrât; Kitâbü’ş-Şu’â’ât; Kitâbü Ahkâmi’n-nücûm-, Kitâbü’t-Tesyîrât ve’ş-şu’â’ât; Kitâbü’1-Câmi’i’l-kebîr, Kitâbü’l-Uşûli’l-mücerrede, Kitâbü’l-İhtiyârât; Kitâbü’l-İnfisâlât.
Bibliyografya
1- İbnü’n-Nedîm. el-Fihrist (nşr. Rızâ-Teceddüd), Tahran 1391/1971.
2- İbnü’l-Kıftî. İhbârü’l-‘ulemâ’ (nşr. I. Lippert), Leipzig 1903.
3- H. Suter, Mathematiker, Leipzig 1900.
4- Ziriklî, el-A’lâm, Kahire 1373-78/1954-59.
5- Kehhâle, Mu’cemül-mü’ellifîn, Dımaşk 1376-80/1957-61-Beyrut ts. (Dâm İhyâi’l-türâsi’l-Arabî), VI, 238.
6- Sezgin, GAS, VII.24, 168.
TDV İslam Ansiklopedisi