Ahmed b. Tolun Kimdir, Hayatı, Dönemi, Hakkında Billgi

ABBAS b. AHMED b. TOLUN (ö. 270/884)

Tolunoğulları Devleti’nin kurucusu Ahmed b. Tolun’un büyük oğlu. Fustat yakınlarında Abbâse’de doğ­du. Annesi Sâmerrâ’daki büyük Türk emirlerinden Yârcûhun kızı idi. Abbas diğer kardeşlen gibi babasının sıkı disiplini altında büyüdü ve iyi bir tahsil gördü. Babası 873 yılında İskenderi­ye’ye giderken Abbas’ı da beraberinde götürdü ve tecrübe sahibi olması için şehrin idaresini ona verdi. 878’de Suri­ye seferine çıkarken onu Mısır’da vekil bıraktı ve kendisine, işleri yürüt­mekle görevlendirdiği Ahmed b. Muhammed el-Vâsiti’nin tavsiyelerine göre hareket etmesini tenbih etti. Fakat maiyetindeki emirler, Suriye seferinin uzun sürmesi ve Ahmed b. Tolun’un di­siplinli idaresinden hoşlanmamaları se­bebiyle onun öldüğü şayiasını çıkarıp Abbasi kandırdılar. Abbas, babası Tar­sus’ta bulunduğu sırada isyan etti. Vâsitfnin durumu babasına bildirdiğini öğrenince de geri dönmenin artık mümkün olamayacağını anladı ve kar­deşi Rebîa’yı Fustat’ta vekil bırakarak İskenderiye’ye gitti. Bu sırada devlete ait hazineyi, diğer kıymetli eşyayı, si­lâhları ve hayvanları, ayrıca Vâsitfyi de beraberinde götürdü.

Babası 879’da Fustat’a döndüğünde, Abbas korkusundan İskenderiye’den Berka’ya kaçmıştı. Daha sonra İfrîkıyye’ye gitti, Lebde’de vali ve halk tara­fından iyi karşılanmasına rağmen as­kerlerinin şehri yağmalamasına ses çıkarmadı. Lebde halkının şikâyeti ve yardım isteği üzerine İfrîkıyye Valisi İbrahim b. Ağleb’in gönderdiği ordu ile kendilerine yardıma gelen İbâzî reisi İlyas b. Mansûr’un ordusu karşısında Trablus yakınlarında mağlûp olup Ber­ka’ya kaçtı. Bu sırada babası ordu ile Fustat’tan ayrılıp İskenderiye’ye geldi ve kumandanı Taparı büyük bir kuv­vetle oğlunun üzerine gönderdi (882) Abbas esir alındı, babasından yüz kamçı yedikten sonra da hapsedildi. Ahmed b. Tolun oğluna, kendisinden sonra hü­kümdarlık makamına geçecek olan Humâreveyh’e muhalefet etmemesini va­siyet etti. Abbas buna rağmen Humâreveyh’e biat etmedi ve bu yüzden tekrar hapsedildi; Kısa bir süre sonra da öldürüldü.

Bibliyografya

1- Abdullah el-Belevî, Sîretü Ahmed b. Tûlûn (nşr. M. Kürd Ali), Dımaşk 1358.
2- Ebü Ömer el-Kindî. Kitâbü’l-Vülât ve Kitâbül-Kudât (nşr. R. Guest). Leiden 1912.
3- İbniTI-Esîr. et-KSmil (nşr. C. I. Tornbergl, Leiden 1851-76, VII, 316, 317, 324, 325, 371;
4- İbn Tağrîberdî. en-Nücûmüz-zâhire, Kahire 1956 – Kahire 1963.
5- Mohamed Talbî. L’Emiral Aghlabide 184-296/800-909, Paris 1966.
6- (ed.), “al-Abbâs b. Ahmad b. Tûlûn”, El2 Suppl (Fr),1, 1.

TDV İslam Ansiklopedisi