Oktay SİNANOĞLU (2 Ağustos 1934, Bari, İtalya) Türk kuantum kimyacısı, kuramsal kimyacı ve moleküler biyolog.).
1953’te Ankara Yenişehir Lisesini bitirdi. A.B.D.’ye giderek Berkeley’de Kaliforniya Üniversitesi Kimya Koleji’ne yardımcı öğretmen oldu (1955). Ertesi yıl James Monroe bursunu, A.I.Ch.E.’nin yıllık ödülünü, Amer.I.of. Chemists’in madalyasını, Φ–β-K (fi beta kappa), T-β–π (to beta pi), Σ XI (sigma hi iota) ödüllerini alan Sinanoğlu 1956’da Berkeley’deki Kaliforniya Üniversitesi Kimya Mühendisliği bölümünden mezun oldu. 1957’de de Massachusetts Teknoloji Enstitüsü’nden master diploması aldı. Kaliforniya Üniversitesi Lawrence Işınım Laboratuvarı’nda araştırıcılık (1958-4959), aynı üniversitenin Kimya bölümünde öğretim üyeliği yapan ve yine bu üniversitede dekan K. S. Pitzer’in yönetiminde teorik kimya doktorası veren (1959), New Haven (Connecticut) Yale Üniversitesi Kimya bölümü yardımcı profesörlüğüne getirilen (1960-1962), 1962’de Ortadoğu Teknik Üniversitesi’nin konuk profesörü olan Sinanoğlu, 1963 yılından beri Yale Üniversitesinde kimya profesörü ve 1964 yılında Ortadoğu Teknik Üniversitesi’nde danışma profesörü oldu.
Oktay Sinanoğlu’nun araştırma konulan çok çeşitli olmakla birlikte, en fazla üzerinde durduğu konu çok elektronlu sistemler ve bu sistemlerin pertürbasyon teorisidir. Bugüne kadar yazdığı 132 makale ve incelemesi dünyanın belli başlı dergilerinde yayımlanmış, kitaplarından bazıları Rusçaya çevrilmiştir. Çok elektronlu atom ve moleküllerin kuantum teorisine getirdiği yeniliklerden dolayı 1966’da TÜBİTAK bilim ödülünü alan Sinanoğlu, 1968’de Ortadoğu Teknik Üniversitesinde yeni bir Teorik Kimya bölümü kurdu ve bu bölümün fahrî başkanlığını üstüne aldı, 1973 yılında da İstanbul Boğaziçi Üniversitesi’nin danışman profesörlüğüne getirildi.
Avrupa ve A.B.D.’de pek çok uluslararası konferansa katılan, uluslararası kimya simpozyumlarına sunduğu değerli tebliğleriyle bilim dünyasına büyük katkılarda bulunan Oktay Sinanoğlu için, Amerikan Bilim ve Sanat Akademisi’nin 5 mart 1973 tarihli basın bülteni şöyle diyor: «Profesör Oktay Sinanoğlu, çeşitli ülkelerin uluslararası çapta tanınmış birkaç bilim adamı, yazarı, sanatçısı ve devlet adamı arasında Amerika Bilim ve Sanat Akademisine seçilmiştir. Akademi, Prof. Oktay Sinanoğlu’nun herhangi bir daldan Akademiye seçilen ilk ve tek türk olduğunu bildirir…
1973’de Almanya’nın en yüksek “Aleksander von Humboldt Bilim Ödülü”nü ilk kazanan kişi oldu. 1975’de Japonya’nın “Uluslararası Seçkin Bilimci Ödülü”nü kazandı; yine 1975 yılında özel kanunla Oktay Sinanoğlu’na ilk ve tek Türkiye Cumhuriyeti Profesörü ünvanı verildi. 1976’da Japonya’ya Türkiye Cumhuriyeti Özel Elçisi olarak gönderildi. Kendisi Türk-Japon kültür, bilim ve eğitim ilişkilerinin temellerini atmıştır. Amerikan Bilim ve Sanat Akademisinin ilk ve tek Türk üyesidir. Meksika hükümeti tarafından yüksek Bilim Ödülü “Elena Moshinsky” ile ödüllendirildi.
Dünyada yeni kurulmaya başlayan moleküler biyoloji dalının ilk profesörlerinden biri oldu. DNA sarmalının çözelti içinde o biçimde nasıl durduğuna açıklama getirdi. Dünyanın pek çok yerinde buluşları ve kuramları ile ilgili konferanslar verdi.
1980’li yıllarda çalışmalarını kimya biliminin basit bir şekilde öğretilmesine yönelik bir kuramsal çerçeve üzerinde yoğunlaştırdı. Ancak 1988’de yayımlanan çalışmaları akademik dünyada ilgi görmedi. 1993’te Yale Üniversitesi’ndeki profesörlük görevlerinden erken sayılabilecek bir yaşta emekliye ayrıldı. Aynı yıl Türkiye’ye dönerek Yıldız Teknik Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Kimya Bölümü’nde profesörlüğe atandı. 2002 yılında bu görevden de emekliye ayrıldı.
Türkiye’de bulunduğu dönemde çalışmalarını daha çok Türk ulusal kimliği ve Türk diliyle ilgili milliyetçi görüşlerini yaymaya adadı. Eğitim dilinin resmi dil olması gerektiğini ve yabancı dilin takviyeli olarak öğretilmesinin gerektiğini savunmaktadır. Matematiksel yapısından dolayı Türkçe’nin en iyi bilim dili olduğunu söylemektedir
Yaşamı boyunca Kuantum mekaniği’ne birçok katkıda bulunmuş bir bilim adamıdır. P.A.M.Dirac’in de üzerinde uğraştığı ancak çözümleyemediği bir problemi, “Kuantum mekaniği”nde, Hilbert uzayının topolojisi ve içerdiği yüksek simetrileri çözdü. Böylece Kimya bilimini bu topolojik inceleme ile sağlam bir temele oturttu.
Ünlü sanatçı Esin Afşar’ın ağabeyidir.
Tüm akademik çalışmaları içinde en önemli 5 kuramı şöyledir:
- Many Electron Theory of Atoms and Molecules (1961) – Atom ve moleküllerin çok elektronlu kuramı.
- Solvophobic Theory (1964) – Çözgeniter kuramı.
- Network Theory (1974) – Kimyasal tepkime mekanizmaları kuramı.
- Microthermodynamics (1981) – Mikrotermodinamik
- Valency Interaction Formula Theory (1983) – Değerlik kabuğu etkileşim kuramı.
Kitapları
- Göçmen Hamamı
- 2050’ye 5 Kala Dünyanın 105 Yıllık Tarihi
- İlerisi için
- Türkçe Giderse Türkiye Gider
- Bye Bye Türkçe / Bir Nev-York Rüyası
- Büyük Uyanış
- Hedef Türkiye
- Ne Yapmalı / Yeniden Diriliş ve Kurtuluş İçin
- Yeni Bilim Ufukları I
- Yeni Bilim Ufuklari 2 Yeni bir matematik kuramı ve onunla bazı fizik kimya ilkelerinin bulunması
- Yeni Bilim Ufukları 3 Hayatın Örgüsü Elli Yıllık Biyolojinin Temellerini Sarsan Sorular
- Açıklamalı Fizik, Kimya, Matematik Ana Terimleri Sözlüğü
Akademik kitapları
- Modern Quantum Chemistry : Istanbul Lectures (Academic Press,1965)
- Sigma Molecular Orbital Theory (Yale Press,1970)
- Three Approaches to Electron Correlation in Atoms and Molecules (with K.Brueckner,Yale Press,1971)
- New Directions in Atomic Physics (with E.Condon,Yale Press,1971)