Abdurrahman bin Togayürek Kimdir, Hayatı, Dönemi, Hakkında Bilgi

ABDÜRRAHMAN b. TOGAYÜREK (ö. 541/1147) İrak Selçuklu Devleti emîri ve hâcibi.    ,

Sultan Mahmud’un (Mahmud b. Muhammed Tapar) emirlerinden Togayürek’in oğludur. Hayatının ilk yılları hak­kında fazla bilgi bulunmamakla birlik­te, muhtemelen babasının iktâ* sahası olan Halhal bölgesinde yetişti. 1138’de Fars Valisi Mengü Bars ile Boz-aba’nın Sultan Mesud’a karşı giriştikleri hare­kete katıldı. Ancak daha sonra, Sultan Mesud tarafından bağışlanarak onun emirleri arasına girdi. İsabetli görüşleri ve ölçülü hareketleriyle kısa zamanda sultanın teveccühünü kazanarak hâcip-lik mevkiine yükseldi. 1145’te Rey Hâ­kimi Abbas ve Fars Valisi Boz-aba, Sul­tan Mesud’a karşı yeniden harekete geçince, sultanla birlikte Bağdat’a git­mek mecburiyetinde kaldı. Damadı olan Arrân (Errân) Valisi Çavlı Candar’ın Sul­tan Mesud ile anlaşıp âsilere karşı ha­reket etmesi ve böylece sultan üzerin­de nüfuz kazanması üzerine, damadı­nın aleyhine çalışmaya başladı. Çavlı bunu öğrenince Boz-aba’ya katılarak sultanın aleyhine döndüyse de Zencan’a geldiği sırada öldü (1146).

Abdurrahman daha sonra damadının ölümüyle boşalan Arrân valiliğini elde etmek istedi. Çünkü bu bölgenin geliri çoktu. Bundan dolayı Arrân’a hâkim olanlar, devlet idaresinde büyük bir güç ve nüfuz sahibi oluyorlardı. Burayı elde etmek için Boz-aba ve Abbas ile anlaş­maktan çekinmeyen Abdurrahman. bu emirler sayesinde Arrân valiliğini ele geçirdiği gibi, oğlu Argun’u da Bağdat şahne’si yaptırdı ve idarede söz sahibi oldu. Bu sırada Gürcüler’İn Arrân böl­gesine akınları üzerine bölgeye gitmek zorunda kalması, onu ortadan kaldır­mak isteyen Sultan Mesud’a beklediği fırsatı verdi. Nihayet Arrân’da sefer hazırlıklarıyla uğraşırken Sultan Mesud’un çok sevdiği Emir Has Beg tarafından öldürüldü.

Bibliyografya
 
1- Ahbârü’d-devleti’s-Selçûkiyye (nşr. Muhammed İkbâl), Lahor 1933.
2- Bundan. Irak ve Horasan Selçukluları Tarihi (Zübdetu’n-Nuşra ve nuhbetü’l-Usra, trc. Kıvamed-din Bursları), İstanbul 1943.
3- İbnü’l-Esîr. ei-Kâtnil (nşr C I Tornberg), Leiden 1851-76-Beyrut 1399/ 1979.
4- Reşîdüddin, Cami’u’t-tevârîh (nşr Ahmed Ateş), Ankara 1960.
5- M. Th. Houtsma. “Abdurrahman”, İA, I, 52.

TDV İslâm Ansiklopedisi