Abdurrahman Eşref Efendi Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

ABDURRAHMAN EŞREF EFENDİ (ö. 1151/1738-39) Kıbrıs Mollası adıyla da tanınan Osmanlı müellifi.

Merzifonlu Şerefeddin Ali’nin oğlu­dur. Medrese tahsilini tamamladıktan sonra kadılık mesleğine girdi. Hayatı hakkında fazla bilgi bulunmayan Ab­durrahmân Eşref Efendi”nin önemi, yazdığı eserlerden gelmektedir. 1728’de Türkçe olarak kaleme aldığı Tezkiretü’I-hikem îî tabakati’l-ümem, bir mukaddime ile otuz altı tezkire ve bir hatimeden meydana gelir. Eserde çeşitli kavim ve milletlerden, ilk devir İslâm şairlerinden, Kur’an dili olan Arapça’nın nükte ve meziyetlerinden, meşhur kıra­at imamlarından ve kırâat-ı seb’a’dan, Arap lugatçileri ve eserlerinden, nahiv ilminden ve bu sahada yazılmış eser­lerden, ünlü müfessirler ve muhaddislerden. fukaha ve kelâmcılardan bah­sedilir. Ansiklopedik mahiyetteki bu eser. 1252de tek cilt halinde Mısır’da, 1291 de de Şemseddin Sivâsrnin man­zum Menâkıb-ı İmam-ı A’zam adlı eserinin kenarında İstanbul’da basıl­mıştır.

Abdurrahman Eşref Efendinin diğer bir eseri, dört bab ile bir hatimeden meydana gelen Mir’ûtü’s-safâ”dır: 1710 yılında yazılmış ve devrin sadrazamı Nevşehirli Damad İbrahim Paşa’ya su­nulmuştur. Eserde Mekke. Medine, Ku­düs ve Halîlürrahman’ın faziletlerinden; hatime kısmında ise peygamber, evliya ve sahâbî kabirlerinden bahsedilir, üyûnü’1-ulûm ve Şerh-î Muammâyı sagır Mevlânâ Câmî adlı kitapları, yuka­rıda adı geçen Tezkîretü’l-hikem tar­zında yazılmış ansiklopedik mahiyette eserlerdir. Ayrıca bir divanı ve ahlâkî hi­kâyeler ihtiva eden bir risalesi vardır.

Bazı kaynaklarda yanlışlıkla şair Ne­dim’in amcası olarak gösterilen Abdur­rahman Eşrefin, aslında Nedim’le herhangi bir akrabalığı yoktur.

Bibliyografya
 
1- Abdurrafıman Eşref, Mir’âtü’s-safâ. İÜ Ktp., TY, nr. 6446, vr. 79b.
2- Abdurrafıman Eşref, Tezkiretül-hikem, Süleymaniye Ktp., Hacı Mahmud Efendi, nr. 4861.
3- G. Flügel. Die arabischen, persischen und türkischen Handschriften. Wien 1865.
4- hâhul-meknûn, I, 273.
5- Os­manlı Müellifleri. III, 100.
6- Ahmed Refik. Alim­ler ve Sanatkârlar, İstanbul 1924.
7- Babinger (Üçok).
8- Fevziye Abdullah Tansel. “Nedim”, İA, IX. 169.
9- “Abdurrahman Eşref,” TA, I, 44.

TDV İslâm Ansiklopedisi