ÂDEM b. EBÛ İYÂS
Ebü’l-Hasen Âdem b. Ebî İyâs el-Horasânî (ö. 220/835) Tefsir ve hadis âlimi.
132’de (749-50) Merv’de doğdu. Bağdat, Küfe. Basra, Hicaz. Mısır ve Şam’daki âlim ve muhaddislerden ders okudu. Daha sonra Filistin bölgesindeki As-kalân’a yerleşti; bu sebeple Askalânî nisbesiyle de anılır. Güvenilir bir râvi olmasının yanında sünnete son derece bağlılığıyla da tanınmaktadır. Hocaları arasında, yanından uzun zaman ayrılmadığı Şu’be b. Haccâc ile İbn Ebû Zi’b ve Leys b. Sa’d gibi devrin büyük muhaddisleri vardır. Buharı, Ebû Dâvûd. İbn Mâce, Nesâî, Taberânî ve Dârimî gibi meşhur hadisçiler kendisinden hadis rivayet etmişlerdir. Ayrıca uzun yıllar hadis ve kıraat ilimlerini okutmakta meşgul olmuştur. Cemâziyelâhir 220’de [Haziran 835] Askalân’da vefat etmiştir. Buhârî. Şahı/Tine onun hadislerinden 281 tanesini almıştır.
Âdem b. Ebû İyâs’in bir tefsiri olduğu bilinmekte ise de eser henüz ele geçmemiştir. Tefsîru Mücâhid adıyla neşredilmiş olan eserdeki hemen bütün rivayetlerde onun isminin yer alması dikkat çekmekte ve bu tefsirin asıl sahibinin Âdem b. Ebü jyâs olabileceği ihtimali akla gelmektedir. Onun bir hadis cüzü Zâhiriyye Kütüphanesi’nde bulunmaktadır. İbn Hacer el-Askalânî. Kitâbü Şevâ-bi’I-a’mâl adlı bir kitabından da söz etmektedir.
Bibliyografya
1- İbn Sa’d, et-Tabakatü’l-kübrâ (nşr İhsan Abbas). Beyrut 1388/1968.
2- İbn Ebû Hatim, eS-Cerh ve’t-La’dî, Haydarâbâd 1371-73/1952-53-Beyrut, ts. (Dârül-Kütübi’l-İlmiyye). I, 268.
3- Hatîb. Târîhu Bağdâd, Kahire 1349/1931-Beyrut, ts. (Dârü’l-Fikr). VII, 27-30.
4- İbn Ebû Yala, Tabakam I-Hanâbüe (nşr. Muhammed Hâmid el-Fakki). Kahire 1371/1952.
5- SenYânî. el-Ensâb. VIİ1 [nşr Muhammed Avvâmel. Dımaşk 1976-Beyrut 1396/1976.
6- Zehebî, Tezkiretü’l-huffâz, Haydarâbâd 1375-77/1955-58.
7- Zehebî, A’tâmü’n-nübetâ’, X, 335-338.
8- İbn Hacer, Tehzîbü’l-Tehzîb.
9- Keşfü’z-zunûn, I, 442.
10- Sezgin, GAS, I, 102.
11- İsmail Cerrahoğlu, “Tefsirde Mücâhid ve Ona Isnad Edilen Tefsir”, AÜİFD. XXIII (1978).
TDV İslâm Ansiklopedisi