AHBARU KUDATI MISR
Ebû Ömer Muhammed b. Yûsuf el-Kindî’nin (0.350/961) Mısır kadılarına dair eseri. Kitâbü’l-Kudât veya kısaca el-Kudât diye de anılan ve kronolojik sıraya göre düzenlenmiş olan eserde 23-246 (643-860) yılları arasında tayin edilen kadılar ele alınmış, Kays b. Ebü’l-Âs’tan Bekkâr b. Kuteybe’ye kadar kırk dört kadı hakkında bilgi verilmiştir. Kitapta kadıların tayin ve görevden ayrılış tarihleri, kimin tarafından tayin edildikleri, ne kadar maaş aldıkları gibi hususlar yanında genellikle bu kadılarla ilgili şahsî bilgiler de yer almaktadır. Ayrıca, yer yer uzun olmak üzere, verdikleri bazı önemli kararlar ve yaptıkları kazâf uygulamaların da zikredilmesi esere ayrı bir değer kazandırmaktadır. Kitap o dönemin toplum yapısı, bazı müesseselerin gelişmesi ve İslâm adliye tarihi konusunda son derece kıymetli bilgiler ihtiva etmektedir. Bu bilgilerin râvi zinciriyle (isnad) zikredilmiş olması da ayrı bir önem arzetmektedir.
İlk defa Richard J. H. Gottheil’in neşrettiği eser, daha sonra Rhuvon Guest tarafından, British Museum’da bulunan ve 624 (1227) yılında istinsah edilen nüshası esas alınarak Kindînin Kitabü’1-Ümerâ (el-Vülât) adlı eseriyle birlikte yayımlanmıştır. Bu eserle birlikte, yazma nüshasına ekli iki zeyil de basılmıştır. Bunlardan ilki Ebü’l-Hasan Ahmed b. Abdurrahman b. Bürd’e ait olup 246-366 (860-977) senelerini, müellifi belli olmayan ikinci zeyil ise 347-424 (959-1033) yıllarını içine almaktadır. Ancak bu iki zeyil, kronolojik kısa bilgiler dışında tarihî değeri olan herhangi bir bilgi ihtiva etmemektedir. Nitekim Kin-dfye ait olup kırk dört kadı hakkında bilgi veren asıl kısım 176 sayfa (300-476) iken yirmi dört kadıya yer verilen birinci zeyil on sekiz (477-494). dokuz kadıdan bahseden ikinci zeyil de yedi sayfadır (494-500). Naşir esere yazdığı etli dört sayfalık bir giriş yanında, ese-rjn sonuna İbn Hacer’in Refcu’l-isr can kudâti Mışr adlı eserinden alınan ve 237-419 (851-1028) yılları arasında görev yapan kırk dört kadı hakkında ilâve bilgiler ihtiva eden bir bölüm daha eklemiştir. Bu neşrin daha sonra ofset baskısı da yapılmıştır. R. Guest neşrinde, eserin 302-306 sayfaları arasında bazı takdim-tehirler meydana gelmiş ve burada biyografileri verilen üç kadıyla ilgili bilgiler birbirine karışmıştır.
İbn Hatlikân, İbn Zûlâk’ın biyografisini verirken, dolayısıyla KindFden de söz ederek onun eserini 246 (860) yılına kadar getirdiğini söyler. Bu bilgi, R. Guest tarafından yapılan neşrin tam olduğu hususunda önemli bir İşaret sayılmakla birlikte, Kindrnin eserini kendi zamanına kadar tamamlamış olması da muhtemeldir. Diğer taraftan kaynaklar İbn Zûlâk’ın Bekkâr b. Kuteybe’den başlayıp Muhammed b. Nu’mân’a kadar getirdiği (246-386/860-996) bir zeylinden bahsediyorlarsa da bu eser günümüze kadar ulaşmamıştır.
Kindrnin eserinin büyük bir kısmı İbn Hacer’in Ref’u’1-işr adh kitabında aynen yer almış olup bunun Yûsuf b. Şahin tarafından en-Nücûmü’z-zâhire bi-telhîsi ahbâri kudâti Mışr ve’1-Kahire adıyla yapılan muhtasarı ela bir bakıma Kindrnin eserinin gözden geçirilmiş ve önemsiz derecede kısaltılmış bir nüshası mahiyetindedir.
Bibliyografya
1- R. Guest, Kitâbü’l-Vülât ve Kitâbü’l-Kudât (Ebû Ömer el-Kindî), Leiden 1912, Giriş.
2- İbn Hallikân, Vefeyât (nşr. İhsan Abbas), Beyrut 1968-72.
3- Brockelmanrı. GAL, 11, 83.
4- Suppl, 1, 229-230.
5- Suppl, “Kindî”, İA, VI, 812-813.
6- Sezgin. GAS, I, 358.
7- Charles C. Torrey. A Misplaced leaf in al-Kindi’s “History of the Qâdis of Egypt”, Islamica, 11/4, Leipzig 1926.
8- F. Rosenthal. “al-Kindi Abü Umar Muhammad”, El2(İng.),V, 121-122.
TDV İslâm Ansiklopedisi