AHMED İZZET el-A’ZAMİ (1880-1936) Arap milliyetçisi, hukukçu ve yazar.
Bağdat’ta doğdu. İlk ve orta öğrenimini orada yaptı. Yüksek öğrenimini İstanbul’da tamamladı. Mekteb-i Hukuk’-taki öğrenciliği sırasında, 1909’da kurulup 1915’te kapatılan el-Münteda’l-edebî adlı cemiyetin faal üyeleri arasında yer aldı. Osmanlı Devleti’nin çeşitli eyaletlerinden yüksek öğrenim için İstanbul’a gelen Arap öğrencilere eğitim ve kültür hizmetleri sunmak gayesiyle Beyrutlu Abdülkerîm el-Halîl’in başkanlığında kurulan bu cemiyet, daha çok siyasî faaliyetlerde bulunuyordu. Ahmed İzzet burada fiilen çalıştı ve cemiyetin yayımladığı el-Münteda’I-edebî adlı derginin müdürlük ve yazarlığını yaptı. Ayrıca, Mısır’da basılıp gizlice İstanbul’a gönderilen ve Arap gençlerini Türkter’e karşı tahrik eden beyannameleri de kendi çıkardığı Lisânü’l-Arab dergisi ile birlikte gizlice dağıttı. Arap milliyetçiliğini teşvik eden konferanslar düzenledi ve Reşîd Rızâ gibi bazı kimselerin bu konferanslarda konuşmalarını sağladı. Hama mebusu olarak Meclis-i Meb’ûsan’da bulunan ve Arap bağımsızlık hareketinin önde gelen liderlerinden olan Abdülhamîd ez-Zehrâv’nin yardım ve teşvikleriyle hareket eden Ahmed İzzet, 1914te I. Dünya Savaşı çıkınca tevkif edildi. Daha sonra Bağdat’a yerleşti, orada da el-Ma’raz adlı bir dergi yayımladı. İki defa Irak Millet Meclisi’ne seçildi. Bağdat’ta öldü.
Osmanlı Devleti’ne karşı başlatılan Arap milliyetçilik hareketlerini, bu amaçla kurulan cemiyetleri ve bunların faaliyetlerini el-Kaziyyefü-Arabiyye es-bâbühâ ve tetavvuruhâ ve netâ’icühâ adlı eserinde geniş ve ayrıntılı olarak anlatan Ahmed İzzet’in Faşlü’l-kazâ fi’1-fark beyne’d dâd ve’z-za adlı basılmış bir eseri daha vardır.
Bibliyografya
1) Âliye Dîvânı Harb-i ofîsinde Tedkik Olunan Mesele-i Siyâsiyye Hakkında îzâhat, İstanbul 1332, s. 5, 16;
2) Ziriklî. el-A’lâm, I, 163;
3) Kehhâle. Mu’cemü’l-mü’ellifîn, I, 312;
4) Tarık Zafer Tunaya, Türkiye’de Siyasal Partiler, İstanbul 1984, I, 608;
5) Taj el-Sir Ahmet Harran, “The Young Turks and the Arabs the Role of Arab Societies in the Turkish-Arab Relations in the Period 1908-1914”, Türk Arap İlişkileri: Geçmişte, Bugün ve Gelecekle: I. Uluslararası Konferansı Bildirileri, 18, 22 Haziran 1919 Ankara, Ankara, ts, s. 182, 184, 188, 197.
TDV İslam Ansiklopedisi