BATILILAŞMA
Batılılaşma Türkiye’nin Batı Avrupa ülkelerindeki yaşama tarzını benimsemesi, bir başka deyişle «çağdaş uygarlık düzeyine ulaşması» için yapılan girişimlerin tümünü kapsar. Cumhuriyet döneminde hızla gerçekleşmeğe kavuşan batılılaşma hareketi iki yüz yıla varan bir birikimin sonucudur.
Osmanlı Devleti İslâm dininin ilkelerine dayanan gelenekçi doğu uygarlığına bütünüyle bağlı kalarak uzun süre hıristiyan Batı’nın etkisi dışında kalmıştı. XVIII. yüzyılın sonlarında başlayan yenilgiler savaş alanındaki teknik geriliğe bağlandı, bunun giderilmesi için de Avrupa’dan uzmanlar getirildi. Askerî alanda başlatılan ilk batılılaşma hareketi ordunun geleneksel özelliğinin değişmesine yol açmakla beraber daha ileriye gitmedi. Tanzimat döneminde, Batı’-nın yalnız askerlikte taklit edilmesinin yeterli olmadığı anlaşılarak bazı düzeltmelere girişildi. Fakat batı uygarlığı bütün yaşama biçimleriyle,ele alınmadığı için Tanzimat dönemi de batılılaşma bakımından önemli bir aşama olmadı. Ama Tanzimat dönemi batılılaşmanın düşünce alanında gelişmesini hızlandırdı; Genç OsmanlIlar gibi Batı’dakl devrimler! kavramağa başlayan topluluklar, Namık Kemal, Şinasi gibi yazarlar batılılaşmanın ilk örneklerini verdiler.
I. Meşrutiyet döneminde anayasa ve Millet Meclisi gibi Batı’-ya özgü siyasi kurumlar kısa bir süre benimsendi, sonra bunlardan vazgeçildi. Bu dönüş batılılaşma düşüncesinin yaygınlaşmasına ve keskinleşmesine yol açtı, II. Meşrutiyet’e kadar bütün yurtta batı kökenli düşünce akımlarına karşı kesin bir sansür uygulanıyor, buna karşılık ordunun ihtiyacı olan subay kadrosu batı ölçülerine göre eğitilmeğe, tıp okulları batı usullerine göre düzenlenmeğe çalışılıyordu. Bu nedenle I. Meşrutiyet’ten bu yana ordu içinde batılılaşma için savaşan etkin bir kadro her zaman var oldu. Nitekim II. Meşrutiyet bu subay kadrosunun çabalarıyle gerçekleşebildi.
Meşrutiyet dönemi Türkiye’nin nasıi batıhlaşacağı konusunda yoğun tartışmaların yer aldığı bir ortam hazırladı. XVIII. yüzyılın başlarından beri sadece orduda ya da birkaç kurumda «ıslahat» yapma girişimlerinin olumsuz sonuçlarını göz önünde tutan bazı aydınlar, Batı’nın taklit edilecek bir teknik değil, bir uygarlık bütünü olduğunu ileri sürerek toplum yapısının bütünüyie değişmesini istiyorlardı. Bunlar Abdullah Cevdet’in İctihad dergisinde açıkladıkları düşünceleriyle garpçılık akımının öncüleri oldular. Gene bu dönemde batılılaşmayı bir program olarak benimseyen aydınlar, kurdukları örgütlerle değişik tezleri savundular. Ahmet Rıza’nın önderlik ettiği ittihat ve Terakki Derneği, merkeziyetçi bir yönetim uygulamak istiyordu. Prens Sabahattin’in önderlik ettiği «Ademi Merkeziyetçiler» ise «şahsî teşebbüs»ü savunarak batı uygarlığının «infiradî» (bireyci) olduğunu ileri sürüyorlardı. Batılılaşma akımlarına milliyetçi bir anlam kazandıran ve «Türklük» kavramının «Osmanlılık»ın yerini alması için caba gösterenler de Ziya Gökalp’ın temsilciliğini yaptığı Türkçülük akımında blrleşiyorlardı. Laiklık ilkesini savunanların başında da gene Ziya Gökalp geliyordu, İttihat ve Terakki bir parti olarak iktidara geldikten sonra uygulamada görülen aksaklıklar, batılılaşmanın öyle uzlaştırmacı ve üstünkörü reformlarla gerçekleştirilemeyeceğini gösterdi. Kademeli batılılaşmanın iyi sonuç vermeyeceği, özellikle Mustafa Kemal gibi genç subayların görüşüydü. Mustafa Kemal, bütün batıcı akımların, sorunu tek yönlü olarak ele aldıklarını ve bu yüzden yetersiz kaldıklarını görüyordu. Ayrıca bütün bu akımların gerçeklerle uyuşmayan aşırı yönleri vardı: bir kısım Garpçılar batılılaşmayı her alanda tam bir taklitçiliğe vardırıyorlardı; Türkçüler, Orta Asya’ya kadar uzanan bir Turan ülküsü düşünüyorlardı; Ademi Merkeziyetçi Mesleki içtimaiyecller ise, yüzyıllar boyunca cemaatçl bir anlayışla yönetilen ülkenin birdenbire «infiradî» (bireyci) olmasını istiyorlardı.
- Batılılaşma -Osmanlı’dan Cumhuriyete-
- Batılılaşma -Cumhuriyet Döneminde-
- Batılılaşma -Kültürde ve Toplum Hayatında-
- Batılılaşma -Hukukta-
- Batılılaşma -Yönetimde-