ABDÜLKÂDİR. ŞEYH (1874-1950) Hindistanlı devlet adamı ve yazar. Babasının, maliye memuru olarak bulunduğu Pencap şehrinde doğdu. İlk ve orta tahsilini Lahor’da tamamladı. 1894’te aynı şehirde bulunan Foreman Christian College’den mezun oldu. Bir süre Öğretmenlik yaptı. Gazeteciliğe merakı yüzünden Lahor’a dönerek 189S’te Pencap Observer gazetesine girdi ve 1898’de aynı gazetenin yazı işleri müdürü oldu. 1901″de Urduca Mahzen adlı bir dergi çıkardı. Bu arada Lahor’da İslâmî ilimler alanında eğitim ve öğretim yapan bir yüksek okulda öğretmenlik yaptı. 1904’te hukuk öğrenimi için İngiltere’ye gitti. 1907’de İstanbul’a gelen Abdülkâdir, II. Abdülhamid ile görüştü ve Hamidiye madalyası ile taltif edildi. 1909 yılına kadar Delhi’de avukatlık yaptı ve arkadaşı Şeyh Muhammed İkram ile Temeddün dergisini çıkardı. Daha sonra Lahor’a giderek mesleğini orada sürdürdü. 1911 yılında hukuk müşaviri sıfatıyla Layalpûr’a. 192l’de Lahor mahkemesi üyeliğine tayin edildi. Kısa bir süre sonra istifa ederek siyasete atıldı. Pencap Eyalet Meclisi’nde üye. başkan vekili ve başkan olarak görev yaptı. 1926’da Cenevre’de toplanan VII. Milletler Cemiyeti’ne Hindistan temsilcisi sıfatıyla katıldı. 1927’de Madras’ta toplanan Hindistan Müslümanları Eğitim Konferansı’na başkanlık etti. Ertesi yıl İngiliz idaresi tarafından kendisine “Sir” unvanı verildi. Lahor’a yerleştiği 1945 tarihine kadar Hindistan adalet ve hükümet teşkilâtında önemli görevlerde bulundu. 1948’de Mahzen dergisini yeniden yayımlamaya başladı. Pencap Üniversitesi Urduca Bölümü’nde fahri dersler verdi. 9 Şubat 1950’de Lahor’da öldü.
Abdülkâdir, Urdu dili ve edebiyatının gelişmesine ve İngilizce’nin tesirinden kurtulmasına çalışmış, yayımladığı gazete ve dergilerde Hint yarımadasındaki zengin İslâm kültür mirasının önemini ve birleştirici rolünü dile getirmeye gayret etmiştir. Bu yönüyle onu Pakistan’ın manevî kurucularından saymak mümkündür.
Eserleri
1- Makâm-ı Hilâfet Çeşitli İslâm ülkelerine, özellikle Türkiye’ye yaptığı seyahat hâtıralarını ihtiva eder.
2- The New School of Urdu Literatüre. 1898’de kaleme aldığı bu eserde tanınmış bazı Urdu şair ve edipleri hakkındaki görüşleri yer almaktadır. Kitap daha sonra Famous Urdu Poets and Writers adıyla yeniden yayımlanmıştır.
3- Mezâmîn-i Mahzen-i Edeb. Gazete ve dergilerde yayımlanan yazılarından derlenmiştir.
Bibliyografya
1- Annemarie Schimmel. İslam in the Indian Subcontinent, Lelden 1980.
2- (İdare), “Abdülkâdir (Sir. Şeyhi)”, UDMİ, XII, 914-916.
TDV İslam Ansiklopedisi