CELSIUS, Anders (1701-1744)
İsveçli astronomi bilgini. Kendi adıyla bilinen termometre derecelendirme sistemini geliştirmiştir.
Anders Celsius 27 Kasım 1701’de Uppsala kentinde doğdu, 25 Nisan 1744’te aynı kentte öldü. Babası astronomi profesörüydü. Astronomi, matematik ve deneysel fizik okuyan Celsius, bir süre Uppsala Üniversitesi’nde matematik profesörü olarak öğretim üyeliği yaptıktan sonra 1.730’da astronomi profesörlüğüne getirildi. 1733’te kendisinin ve başkalarının kutup ışıklarına (aurora borealis) ilişkin, yapmış oldukları 316 gözlemin sonuçlarını derleyerek yayımladı.
1736’da dünyanın kutuplarda daha basık olduğunu ileri süren Newton’un savını kanıtlamak amacıyla saha araştırması yapan Maupertius’un ekibiyle İsveç’in kuzeyindeki Tornia’ya gitti. Meridyen ölçümündeki katkılarıyla bu ekibin Newton’un savım doğrulamasına yardımcı oldu. 1740’ta Uppsala Gözlemevi’nı kurarak, Jüpiter’in uydularının ışık şiddetindeki değişimi ve fotometrik yöntemlerle yıldızları inceledi.
Celsius bugün astronomi alanındaki çalışmalarından çok, 1742’de önerdiği sıcaklık ölçüm sistemi ile tanınır. Termometrelerde yüzlük derecelendirme daha önce de kullanılmışsa da, bu skalada bugün kullanılan sistemde iki sabit derecenin bulunması Celsius’un önerisinden kaynaklanmaktadır. Celsius bu amaçla buzun ergime ve suyun kaynama derecelerini sabit noktalar olarak alıp aradaki farkı yüz eşit dereceye bölerek bugün kuilamlan termometre sistemini oluşturmuştu. Ne var ki, suyun kaynama derecesini sıfır (0e C) donma noktasını ise 100 derece (100° C) olarak kabul etmişti. Bu derecelendirme sekiz yıl sonra Celsius’un öğrencisi M. Stromer tarafından tersine çevrilerek bugün kullanılan durumuna getirildi. Santigrat (Centigrade) adıyla da bilinen Celsius derecelendirme sistemi, Fahrenheit ve Kelvin’inkilerle birlikte bugün yaygın olarak kullanılan üç sıcaklık ölçüm sisteminden biridir.
• YAPITLAR (başlıca): Dissertatio de nova metbodo dis-tantiam solis a terra determinandi, Î730, (“Güneş’in Yer’den Uzaklığını Ölçmek İçin Yeni Bir Yöntem Üzerine Açıklama”); CCCXVI observationes de lumine borea-lis ab an no 1716 ad annum 1732, 1733, (“1716’dan 1732’ye Değin Kuzey Işığına İlişkin 316 Gözlem”).
• KAYNAKLAR: N.V.E. Nordenmark, Anders Celsius, 1936.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi