DE BARY, Anton (1831-1888)
Alman botanik bilgini. Bitki anatomisi ve bitki hastalıklarına ilişkin çalışmalarının yanı sıra, özellikle mantarbilimin yeni bir botanik dalı olarak doğuşuna öncülük etmiştir.
Anton Heinrich De Bary 26 Ocak 1831’de Frankfurt-am-Main’de doğdu. 19 Ocak 1888’de, o zamanlar Almanya’ya bağlı olan Strassburg’da (bugün Fransa’da Strasbourg) öldü. Heidelberg ve Marburg’ da başladığı tıp öğrenimini Berlin’de tamamlayarak 1853’te diplomasını almasına karşın, özellikle Berlin’ deki öğretmenlerinden botanik bilgini Alexander Braun’un (1805-1877) etkisiyle botaniğe yöneldi ve Tübingen Üniversitesi’nde botanik doçenti olarak göreve başladı. 1855’te Freiburg’ta, 1867’de Halle Üniversitesi’nde öğretim görevlisi olan De Bary her iki üniversitede de ilk botanik laboratuvarlarmı kurdu. Fransız-Alman Savaşı sırasında Strasbourg’un Alman İmparatorluğu’na katılması üzerine, 1872’de yeni düzenlenen Strassburg Üniversitesi’nin botanik profesörlüğüne ve ilk rektörlüğüne atanarak görevlerini ölünceye değin sürdürdü. Bu üniversitede kurduğu botanik enstitüsüyle çeşitli ülkelerden gelen öğrencilerin ve yeni bir botanikçi kuşağının yetişmesine katkıda bulunurken, 1866’dan sonra Botanische Zeıtung’un (“Botanik Gazetesi”) yayımcılığını da üstlenerek botanik araştırmalarının yaygınlaşmasını destekledi.
Mantarların sporlarla çoğaldığını 1729’da, Italyan botanik bilgini PierAntonio Micheli’nin (1670-1737) gözlemlemesine karşın, 19.yy’da bile mantarların kendiliğinden ürediği inancı botanikçiler arasında oldukça yaygındı. Daha çok tahıllarda görülen pas ve sürme hastalığı üzerindeki incelemeleri sonucunda, hastalıklı bitkilerdeki mantarların hastalığın sonucu değil nedeni olduğunu göstererek bu yanlış inancı yıkan De Bary olmuştur. Mantarların da bütün öbür bitkiler gibi bir yaşam çevrimi olduğunu açıklayan, morfoloji ve sınıflandırma çalışmalarının yanı sıra özellikle eşey organlarını ve çoğalma süreçlerini inceleyen De Bary, bu anlamda mantarbilimin (mikoloji) gerçek kurucusu kabul edilir. Ayrıca suyosunla-rı, likenler ve bakteriler üzerinde önemli araştırmalar yapan De Bary’nin botaniğe en büyük katkısı, bitkilerdeki asalak ve ortak yaşam olgusunu aydınlatmasıdır. Buğdaylardaki pas mantarının, buğday tarlalarım saran ve kadıntuzluğu, sarıçalı, amberbaris gibi değişik adlarla bilinen Berberis vulgaris bitkisini arakonak olarak kullandığını belirleyerek, çok konaklı asalak yaşamı (hetereosizm) açıklamıştır. Tüm asalak bitkilerin en elverişsiz çevre koşullarına bile dayanıklı sporlar oluşturarak bu yolla sağlıklı bitkilere bulaştığını, kimi asalakların tüm gelişimini konak bitki üzerinde tamamlamasına karşın, kimi türlerin belli dönemlerde konak olmaksızın da yaşamım sürdürebileceğini ilk irdeleyen botanik bilgini De Bary’dir.
• YAPITLAR (başlıca): Untersuchungen über die Brand-pilze und die durch sie verursachten Krankheiten der Pflanzen, 1853, (“Sürme Mantarları ve Neden Oldukları Bitki Hastalıkları Üstüne Araştırmalar”); “Recherches sur le developpement de queiques champignons parasites”, Annales des Sciences naturelles, IV (20), 1863, (“Bazı Asalak Mantarların Gelişimi Üstüne Araştırmalar”); Die Erscheinung der Symbiose, 1879, (“Ortak Yaşamın Belirmesi”); Vergleichende Morphologie und Biologie der Pilze, Mycetozoen und Bacterien, (2.basım), 1884, (“Mantarların, Mycetozoalarm ve Bakterilerin Karşılaştırmalı Morfolojisi ve Biyolojisi”); Vorlesungen über Bacterien, 1885, (“Bakteriler Üstüne Dersler”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi