CİESZKOWSKİ, August (1814-1894)
Polonyalı sosyal düşünür ve iktisatçı. Hegelci tarih yaklaşımı doğrultusundaki yapıtlarıyla tanınmıştır.
August Cieszkowski 1814’te Sucha’da doğdu, 1894’te Wierzenica’da öldü. Soylu bir aileden gelen Cieszkowski, 1838’de Heidelberg Üniversitesi Felsefe Fakültesi’ni bitirdi. Uzun süre Polonya’nın Rus kesiminde ve Fransa’da yaşayan Cieszkowski, 1847’de Polonya’da Posen yakınlarındaki malikânesine yerleşti. Prusya Polonyası’nm ulusal örgütü 1 Polonya Birliği’ni kurdu. 1848-1861 arasında Prusya Meciisi’nde bulundu ve Polonyalı Milletvekilleri Grubu’nun başkanlığını yaptı.
Cieszkovvski Hegel’den etkilenen tarih felsefesini özellikle Ojcze nasz (“Babamız”) adlı yapıtında ortaya koymuştur. Bu yapıtında Cieszkotvski, Incil’ in son bölümü ile doğal hukuku uzlaştırmayı amaçlamakta ve Hegelci diyalektik anlayışına uygun bir biçimde Hz. İsa’nın öğretilerinde öngörülenlerle tarihsel gelişme arasında bir ilişki aramaktadır. Ciesz-kotvski’ye göre, insanlık tarihi giderek Hegelci diyalektik anlayışına uygun bir biçimde artan bir dayanışma ve Tanrı’ya yakınlaşma içindedir. Cieszkowski, tarihi, fiziksel varoluş ya da Hıristiyanlık öncesi dönem, Kutsal Ruh’un gelmesiyle sona erecek olan düşünme dönemi ve Tanrı Krallığı’nın yeryüzünde gerçekleştirileceği dayanışma, kardeşlik dönemi olmak üzere üçe ayırmaktadır. Son dönemin aşamalı bir değişim süreci ile hazırlanmakta olduğunu savunan Cieszkovvski, bu konuda Slav uluslarına ve özellikle Polonyalılar’a büyük görevler düştüğüne inanmaktadır. Cieszkowski’ye göre, Tanrı Krallığı’nın yeryüzünde gerçekleşme sürecini hızlandırmak için toplumsal ve iktisadi reformların üç temel ilkeye dayandırılarak yapılması zorunludur: Herkese sahip olduğu, olabileceği ve olması gereken konusunda güvence. Dayanışma ve kardeşlik dönemi başladığında, toplumsal yaşamda dinsel inançlar egemen olacaktır. Ulusların özgür ve yönetimde bağımsız olduğu bu evrede, tüm uluslar uluslararası bir kilise altında birleşeceklerdir. Bu uluslararası kilise ise, uluslararası bir hükümetin yönetimi altında olacaktır. Cieszkowski’ye göre, bu dönemdeki iktisadi örgütlenme, uluslararası iktisadi birlik ilkesine dayanacaktır.
Hegel ve Fichte gibi Alman filozofları, Saint-Simon ve Fourier gibi Ütopyacı Sosvalistler’den etkilenen Cieszkowski, toplumsal reformlar konusunda sınırlı önlemler önermiş ve hükümetin iktisadi ve toplumsal reformlar konusunda destek olması ilkesini savunmuştur. Tarım alanında kredi kooperatiflerine devlet yardımının gerekliliğini vurgulayan Cieszkowski, ormancılık, madencilik ve demiryolu taşımacılığında devletin toplum çıkarlarını korumak için özel girişimle rekabet etmesini savunmuştur, iktisat alanında en önemli kitabı olan Du Credit et de la circulation’dz (“Kredi ve Dolaşım Üstüne”) yeni bir para sistemi geliştiren Cieszkosvski, krediyi, sabit sermaye ve yatırılmış sermayeyi, işletme sermayesine dönüştüren bir araç olarak tanımlamıştır.
• YAPITLAR (başlıca): Ojcze nasz, 1833-1836, (“Babamız”); Ducredit et de la circulation, 1839, (“Kredi ve Dolaşım Üstüne”); De la pairie et de l’aristocratie moderne, 1844, (“Derebeylik ve Modern Aristokrasi Üstüne”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi