CASTIGLIONE, Baldassare (1478-1529)
İtalyan yazar ve diplomat. II Cortegiano adlı yapıtı İtalyan Rönesansı’nın başyapıtları arasındadır.
6 Aralık 1478’de, İtalya’da, Mantua yakınında Casatico’da doğdu, 7 Şubat 1529’da, Toledo’da öldü. Milano’daki eğitimi sırasında ilk hümanist fikirlerini edindi. 1496-1499 yıllarında hizmetine girdiği Milano Dükü Ludovico Sforza’nın sarayında da şövalyelik sanatını öğrendi. 1499’da Mantua Dükü Francesco Gonzaga’mn, 1507’de Urbino Dükü Guidobaldo da Montefeltro’nun hizmetine girdi. 1513’e değin Urbino Sarayı’nda bulundu, Guidobaldo’nun yerini alan Francesco Maria della Rovere’ye de hizmet etti. Rovere komutasında Venedik’e karşı savaştı. 1511’de de Papa II.Julius ile Mirandola kuşatmasına katıldı. Papa’nın sarayında Raffaello ve o dönemin öbür büyük sanatçılarıyla tanışma fırsatını buldu. Raffaello’ 1516’da Castiglione’nin bir portresini yaptı.
Yaptığı hizmetlerden dolayı 1513’te Rovere tarafından Nuvilara Kontluğuna getirildi. Elçi olarak da birçok görevlerde bulundu. 1524’ten başlayarak Papalık’ın hizmetine girdi, Papa VII. Clemens’in elçisi olarak Ispanya’ya gönderildi.
Castiglione, 15.yy’ın ikinci yarısından başlayarak İtalya’da önemli bir kültür merkezi durumuna gelen Urbmo’da canlı bir kültür ortamı bulmuştu. Saray çevresini tanımış, edebiyatla ilgilenmişti. 1506 tarihli Tirsi adlı konuşma biçiminde yazılmış pastoral şiiriyle (eglog) Latince ve Italvanca şiirleri bu dönem ürünleri arasındadır.
Yazarın başyapıtı ise 1513-1518 yıllarında yazdığı ve 1528’de yayımlanan II Libro del Cortegiano’dur (“Saraylının Kitabı”). Castiglione, Urbino Sarayı’n-daki soylular arasında geçen hayali konuşmaları naklederek ideal bir saraylı portresi çizer. Castiglio-ne’nin çizdiği saraylı tipi aristokrat bir soydan gelmeli, iyi bir bilgin, asker, şair ve hatip olmalıdır. Savaş kadar aşkın inceliklerini de bilmeli, müzik, dans, resim ve öteki sanatlardan anlamalıdır. Halk dilini değil, saray dilini konuşan ideal saraylının tüm davranışlarında ağırbaşlılık, soğukkanlılık, gösteriş ve abartmadan kaçman bir soyluluk ile ölçülü bir kayıtsızlık egemen olmalıdır. İdeal saraylı hizmetinde bulunduğu prens kötü yollara sapsa bile özdenetimini ve erdemlerini korumalıdır. Castiglione’nin savunduğu hümanist değerler kendisinden hemen sonra gelen yazarların yapıtlarında değişikliğe uğrar. Giovanni della Casa’nm Galateo (1551-1554) adlı yapıtında saraylılık yalnızca bir etiket sorunu olarak ele alınır. II Cortegiano’daki görüşler, o dönemin ünlü yazarlarından Machiavelli’nin ideal bir prensin nitelikleri konusundaki görüşlerinden de farklıdır. Machiavelli, II Principe (Prens) adlı yapıtında siyasal toplumsal amaçlar karşısında ahlaki değerlerin önemi olmadığını savunur.
II Cortegiano, Ariosto’nun Orlando furioso’suyla birlikte İtalyan Rönesansı’nın edebiyat alanındaki başyapıtlarmdandır. Castiglione’nin çizdiği saraylı portresi, İtalyan Rönesansı’nın saray çevresinde gelişen değer ve ideallerinin bir ifadesidir. Latince’ye ve birçok Avrupa diline çevrilen II Cortegiano’nun yalnızca 16.yy’da kırk basımı yapılmış ve kitap İtalyan Hümanizmi’nin İngiltere, Fransa ve İspanya’ ya yayılmasında etkili olmuştur. Sir Thomas Hoby’ nin The” Courtyer (1561) adlı İngilizce çevirisi de döneminin önemli düzyazı ürünleri arasına girmiştir.
• YAPITLAR (başlıca): Tirsi, pastoral şiir, 1506; II Libro del Cortegiano, düzyazı, 1528, (“Saraylının Kitabı”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi