ÇANDRAGUPTA ( ? – İÖ 298)
Hindistan’da Maurya İmparatorluğu’nun kurucusu. Hindistan’ın siyasi birliğini sağlamıştır.
Doğum tarihi bilinmemektedir. Efsaneye göre Nanda hanedanının son hükümdarı Dana Nanda ile hizmetçisi Mura’nın gayrimeşru oğlu, Budist kaynaklara göre ise Pippalivana’daki Moriya boyundandır. Bir Brahman rahibi olan Canakya tarafından Taxila’ ya götürüldü ve burada askerlik ile güzel sanatlar öğrenimi gördü. Daha sonra Canakya’nın yardımıyla, başkomutanlığını yaptığı Dana Nanda’yı devirmek üzere gizli çalışmalara başladı. Dana Nanda’ya yaptığı başarısız bir suikastin ardından Pencap’a sürgüne yollandı. Sürgündeyken Büyük İskender’le tanıştı ve onu, kendisiyle işbirliği yaparak Nanda hanedanım devirmeye ikna etmeye çalıştı ise de bunda başarılı olamadı. 323’te paralı askerlerden oluşan ordusuyla birlikte Pataliputra (şimdiki Patna) üzerine yürüdü. Kanlı bir savaştan sonra Dana Nanda’yı yendi ve Nanda hanedanını yok ederek tahta çıktı. Kurduğu yeni hanedana Maurya hanedanı adı verildi.
Pataliputra’yı hükümet merkezi yapan Çandragupta, kısa zamanda Herat’tan Ganj deltasına kadar olan tüm Kuzey Hindistan’ı kendisine bağladı. Böylece Kuzey Hindistan, tarihinde ilk kez birleşmiş oldu. Ardından, Yunan satrap, Selevkos Nikatoros’un. 305’te Sind ırmağım geçerek başlattığı saldırıyı püskürttü. Savaşın ertesinde imzalanan barış antlaşmasıyla, Nikatoros’a verdiği 500 filin karşılığında Pencap, Kabil, Kandahar, Herat ve Belucistan’ı aldı. Topraklarını Kabil vadisi ve Himalaya dağlarından l Hindistan’ın güney ucuna kadar genişleterek tarihin en geniş imparatorluklarından birini kurdu.
Çandragupta bu geniş imparatorluğun yönetiminde Pers Ahameniş hanedanım örnek aldı. Düzeni korumada 600.000 kişilik ordusunun yanı sıra, danışmanı Canakya’nın Artahsatra adındaki siyaset kitabından yararlandı. 24 yıl süren iktidarı süresince, Amazonlu savaşçılar ve gizli ajanlardan oluşmuş bir özel ordu aracılığıyla kişisel güvenliğini sağladı. Dinlere karşı tarafsız olan Çandragupta Brahman, Buddha ve Cana dinlerinin özgürce gelişmesine izin verdi. 298’de tahtım terkederek, Cana dini gelenekleri uyarınca Mysore’daki Sravana Belgola din kentine çekildi ve burada c’dü. Yerine oğlu Bindusara geçti.
• KAYNAKLAR: J.W.McCrindle, Ancient India as Des-cirbed by Megastkenes and Arrian, 1877; R.K.Mokerji, The Gupta Empire, 1947; K.A.Nilakanta Sastri, Age of Nandas and Mauryas, 1952.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi