CORI, Carl Ferdinand (1896-20 Ekim 1984 Massachusetts) Gerty Theresa (1896-1957)
Çek asıllı ABD’li biyokimyacılar. Vücutta glikoz-glikojen dönüşümünü sağlayan tepkime basamaklarının anlaşılmasına katkıda bulunmuşlardır.
Cari Ferdinand Cori 5 Aralık 1896’da, o zaman Avusturya-Macaristan împaratorluğu’nun sınırları içindeki Prag’da doğdu. Gerty Theresa 15 Ağustos 1896’da Prag’da doğdu, 26 Ekim 1957’de St. Louis kentinde öldü. Carl Ferdinand Prag’da Alman Universitesi’nde tıp öğrenimini sürdürürken Gerty Theresa Radnitz ile tanıştı. İki sınıf arkadaşı 1920’de, diplomalarını aldıkları yıl evlendiler ve böylece bilim dünyası ömür boyu birlikte çalışacak yeni bir araştırmacı çifti kazandı. 1922’de ABD’ye göç eden ve altı yıl sonra ABD uyruğuna geçen Cori’ler, 1931’e değin Buffola’daki Ölümcül Hastalıklar Araştırma Enstitüsü’nde biyokimyacı olarak görev yaptılar. O tarihte, Missouri’nin St. Louis kentindeki Washington Üniversitesi Tıp Okulu’nda Cari Cori farmakoloji ve biyokimya profesörlüğüne, karısı da araştırma yardımcılığına getirildi. 1947 Nobel Fizyoloji ve Tıp Ödülü’nü kazandıkları yıl, Gerty Cori biyokimya profesörü, Cari Cori de bölümün başkanı oldu. 1967’de Boston’daki Harvad Tıp Okulu’nda biyokimya profesörü olarak görev alan C.Cori, ulusal kuruluşların yanı sıra Londra’daki Royal Society üyeliğine seçilmiş, çalışmaları Nobel’den başka birçok madalya ve onur unvanıyla ödüllendirilmiştir.
Ortak çalışmalarında karbonhidrat metabolizmasına ve glikoz – glikojen dönüşümüne ağırlık veren Cori’ler, 1930’ların ilk yıllarında, kandaki glikozu glikojene dönüştüren kimyasal tepkimelerin nasıl gerçekleştiğini ve karaciğer ile kaslarda depolanan bu glikojenin vücutta nasıl parçalanarak yeniden glikoz moleküllerine ayrıldığnı araştırmaya başlamışlardı. Bu araştırmaya giriştiklerinde, inorganik fosfatın dokulardaki glikozun altıncı karbon atomuna bağlandığını biliyorlardı. Çalışmalarını derinleştirerek 1936’da, glikoz zincirinin birinci karbonuna bağlanan inorganik fosfatın oluşturduğu yeni bir molekül buldular; kimya terminolojisindeki adı glikoz -1- fosfat olan bu aktif ara ürün bugün daha çok Cori’lerin adıyla, “Cori esteri” diye anılır. Ayrıca, glikojenin glikoza dönüşümünde bu tepkimenin ilk basamak, ters dönüşümde ise son basamak olduğunu açıklayan Cori’ler, altı yıl sonra, glikojen-Cori esteri tepkimesinde katalizör görevi yapan enzimi bulup ayırdılar ve böylece 1943’te laboratuvarda sentez yoluyla glikojen elde etmeyi başardılar.
Cori’lerin araştırmaları sonucu, bugün Cori çevrimi olarak bilinen, karaciğerdeki glikojenin kandaki glikoza, bunun da kasta yeniden glikojene dönüştüğü, glikojenin burada parçalanarak laktik asidi ve kas kasılması için gerekli enerjiyi sağladığı tepkimeler zinciri tümüyle formülleştirilebilmiştir.
Hormonların karbonhidrat metabolizması üzerindeki etkilerini araştırırken adrenalinin bir tür fosforilaz enziminin oluşumuna yol açtığını ve insülünün kandaki şeker miktarını azaltıcı rol oynadığını gösteren Cori’ler, karbonhidrat metabolizmasının ve biyokimyasal enerji süreçlerinin açıklanmasına ışık tutan çalışmaları nedeniyle, 1947 Nobel Fizyoloji ve Tıp Ödülü’nü Houssay ile bölüştüler.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi