CLAUSEWITZ, Carl von (1780-1831)
Alman, asker. Savaş stratejisi konusuna yeni görüşler getirmiştir.
1 Haziran 1780’de Magdeburg yakınındaki Burg kentinde doğdu, 16 Kasım 1831’de Breslau’da (bugün Polonya’da) öldü. Yoksul bir ailenin çocuğuydu. 1792’de Prusya ordusuna girdi. 1793-1794 yıllarında Fransız Devrimci ordularına karşı düzenlenen Ren seferine katıldı. 1801-1803 arasında Berlin Savaş Koleji’nde öğrenim gördüğü sırada öğretmeni Gerhard von Scharnhorst’tan etkilendi. Askerliğin yanı sıra felsefe, siyaset ve edebiyatla da ilgilendi. Scharnhorst’un aracılığıyla Prusya Prensi AugustTa tanıştı. Prens August’un yaveri olarak 1806’da Fransa’ya karşı başlatılan Jena seferine katıldı. Prenzlau’da Fransızlar’a tutsak düştü ve bir süre Fransa’da tutuklu kaldı. Nisan 1808’de Prusya’ya döndü. Prusya ordusunda reformcu subayların çevresine girdi. Ordu Reform Komisyonu başkanlığına getirilen Scharnhorst’un yardımcısı olarak 1810 yılı sonlarına dek Prusya Savaş Bakanlığı’nda çalıştı. Ekim 1810’da Berlin Savaş Akademisi’nde ders vermeye başladı. 1812 ilkbaharında Rusya’ya karşı Fransa-Prusya askeri birliğinin gerçekleşmesinden sonra kendisi gibi düşünen öteki subaylarla birlikte Prusya ordusundan ayrıldı ve Napoleon’a karşı savaşmak üzere Rus ordusuna geçti. Rus-Alman lejyonunun komutanı olarak birçok yerde Napoleon ordularına karşı savaştı.
1814 başında Almanya’daki Fransız işgali sona erince, Clausewitz, Mart 1815’te Prusya ordusuna geri döndü. 1818’e dek kolordu komutanlığı yaptı. Aynı yıl general oldu ve Berlin Savaş Koleji’nin yöneticiliğine atandı. Berlin Savaş Akademisi’nde görev yaptığı on iki yıl boyunca büyük ilgi duyduğu savaş stratejisi ve tarihi konusundaki çalışmalarına hız verdi. Bu yıllarda Vom Kriege (“Savaş Üzerine”) adlı ünlü kitabını yazmaya başladı. Ağustos 1830’da kıta hizmetine alınarak Breslau’ya gönderildi. Mart 1831’de Polonya’daki karışıklıklar üzerine Posen’e (Poznan) gönderilen gözlemci orduda görevlendirildi. Huzursuzluk ortadan kalkıp gözlemci ordunun görevi sona erince Breslau’ya döndü. Burada koleraya yakalandı ve kitabını tamamlayamadan öldü. Vom Kriege’rim yayımlanması karısı tarafından gerçekleştirilmiştir.
Clausewitz’in askerlik bilimi konusundaki görüşlerinin oluşması Berlin Savaş Akademisi’nde öğrenim gördüğü yıllara rastlar. Çağının genel siyasi, toplumsal ve iktisadi olaylarına karşı derin bir ilgisi vardı. Vom Kriege adlı kitabıyla çağdaş savaş kuramının yaratıcısı olan Clausevvitz, kitabında savaşı tüm gerçekliği içinde ele aldı. Savaşı yaşadığı, izlediği, incelediği olayların yardımıyla, pratik deneylerle tarihi örnekleri bir arada yoğurarak, eleştirel biçimde irdeledi. Yalnız kendi döneminin savaşlarım, bunların nedenlerini ve özelliklerini anlatmadı, aynı zamanda savaşın her koşulda geçerliliğini koruyan genel yönlerini de aydınlığa kavuşturdu.
Clausewitz’e göre “karşı tarafa isteklerimizi kabul ettirmek için zora başvurma hareketi” anlamına gelen savaş, politikanın bir aracıdır. Her devlet adamı gerektiğinde kullanabilmek için bu aracı tanımalıdır. Savaşın politikadan soyutlanması ve özel yasalarla ele alınması yanlıştır. Savaş kendi başına ne bir başlangıç, ne de bir sondur. Siyasi gidişin bir parçasıdır. Siyaset her aşamada savaşa egemendir.
Clausewitz kitabında teknik ayrıntıya çok az yer vererek psikolojik ve rastlantısal etmenlerin önemine dikkati çeker. Ona göre strateji üç amaca yönelik olmalıdır: Düşmanın gücü, kaynakları ve savaşma isteği. Askeri harekâtın amacı düşmanı çeşitli manevra ve kuşatmalarla yavaş yavaş güçten düşürmek değil, savaşçı güçlerle saldırıp onu çökertmektir. Savunma savaşı, askeri ve siyasi anlamda, saldırıdan çok daha üstündür. Clausewitz’in bu görüşleri daha sonraki yıllarda yeni savaş yöntemleri oluşturan Alman askerlerini çok etkiledi. Çeşitli dillere çevrilerek diğer ülkelerde de büyük ilgi uyandırdı. I. Dünya Savaşı’ nın gelişimi ve sonuçları Clausewitz’in öğretisini doğrulamakla kalmadı, o zamana dek yeterince dikkate alınmayan felsefi ve siyasi görüşleri de ön plana çıktı.
Vow Kreige, önce Marx ve Engels, daha sonra Lenin tarafından incelendi ve Marxist kuramın savaş-lâra bakışı açısından bir değerlendirilmesi yapıldı. Kitabın siyasi yorumunun açıklanmasında Lenin’in önemli katkısı olmuştur. Clausewitz’in d-ğer yazıları özellikle Napoleon’un seferleriyle ilgili olup ayrıntılı ve teknik yanı ağır basan çalışmalardır.
• YAPITLAR (başlıca): Hinterlassenen Werke des Generals Cari von Clausevvitz über Krieg und Krıegführung, (ö.s.), 10 cilt, 1832-1837, (“General Carl von Clausewitz’in Geride Bıraktığı Çalışmalar”).
• KAYNAKLAR: R.V.Caemınerer, Clausezvitz, 1905; H.Rothfelş, Cari von Clausemitz, Politik und Krieg, 1920; K.Schtvarz, Leben des Generals Cari von Clausewitz, 2 cilt, 1878.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi