CELAL [ Şeyh ] ( ? – 1519 )
Türkmen ayaklanmacı. Daha sonraları Anadolu’da çıkan tüm yerel ayaklanmalar onun adıyla anılmıştır.
Doğduğu yer ve tarih bilinmiyor. 1519’da Erzincan yöresinde Akşehir.’de öldü. Bozoklu, Şah Veli, Kızılbaş sanlarıyla da anılmaktaydı. Bozoklu (Yozgat) bir dirlik sahibiydi.
1519’da Bozok’tan ayrılıp Tokat yöresine gelerek Turhal yakınlarında bir mağarada yaşamaya başladı. Burada kendisini şeyh ve mehdi ilan ederek çoğunluğu Alevi Türkmenler’in oluşturduğu yöre halkım etkisi altına aldı. Osmanlı toprak düzeninin temeli olan timar sisteminin dağılmakta olduğu bir ortamda silahlı ve atlı yaklaşık 20.000 kişilik bir güç oluşturdu. Bunun üzerine Rûm (Sivas) Beylerbeyi Şadi Paşa elindeki güçle Şeyh Celâl üzerine yürüdü. Ancak yaralanıp yenilerek Amasya’ya çekilmek zorunda kaldı. Ardından üzerine gelen Karaman Beylerbeyi Hüsrev Paşa’yı da bozguna uğratması Şeyh Celâl’e büyük bir ün kazandırdı.
Bu sırada Edirne’de bulunan I. Selim [Yavuz] topraklarındaki bu ayaklanmayı bastıramayan Elbistan (Maraş) Valisi Dulkadıroğullarindar. Şehsuvaroğlu Ali Bey’e kızarak Rumeli Beylerbeyi Ferhad Paşa’yı bu işi çözümlemekle görevlendirdi. Ferhad Paşa, kapıkulu ve yeniçerilerden oluşturduğu büyük bir güçle yola çıktı.Karaman ve Rum beylerbeyi ile Şehsuvaroğlu Ali Bey’e de birlikte hareket etmeleri için haber yolladı. Bu gelişmeleri öğrenen Şeyh Celâl bu kadar gücün üstesinden gelemeyeceğini düşünerek Şah İsmail’e sığınmaya karar verdi. Yandaşlarını toplayarak Sivas’a dek ulaştı. Ancak Şehsuvaroğlu Ali Bey’in güneyden üzerine geldiğini öğrenince Karahi-sar’a (Şebinkarahisar) yöneldi.
Karaman ve Rum beylerbeylerinin destekledikleri Şehsuvaroğlu Ali Bev, henüz Arkara’ya yaklaşmakta olan Ferhad Paşa’yı beklemeden ilerleyip Erzincan yöresindeki Akşehir’de Şeyh Celâl güçlerine yetişti. Buradaki savaşta Şeyh Celâl ve pek çok yandaşı öldürüldü ve ayaklanma bastırıldı. Daha sonra Anadolu’da çıkar, tüm yerel ayaklanmalar onun adıyla anılmış, bu olaylara Celalilik, çıkaranlara da Celali denilmiştir.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi