CHARLES MARTEL (690-741)
Frank devlet adamı. Frank Krallığı’nda merkezi otoriteyi yeniden kurmuştur.
690’da doğdu, 22 Kasım 741’de öldü. Frank Krallığı’nın Austrasia saray nazırı Heristal Pepin’in nikâhsız eşi Alpaide’den olan oğludur. Bütün meşru oğulları daha önce ölen Heristal Pepin 714’te ölünce, krallığın yönetimi torunlarına kaldı. Pepin’in dul eşi Plectrude, torunu Theodoald ve Kral III.Dagobert’in vasiliğini üstlenerek Austrasia’yı tek başına yönetmeye başladı. Frank Krallığı’mn yönetiminde hak iddia ettiği için Plectrude tarafından hapse atılan Charles Martel, 715’te hapisten kaçtı ve kendisine bağlı kişilerden oluşan bir ordu kurdu. Önce düşmanı Neustria Kralı Il.Chilperic ve nazırı Ragenfrid’i yendi ve Neustria’mn yönetimini ele geçirdi. Ardından, Plectrude’ün yönetimindeki Austrasia’yı fethetti. 719’dan sonra, Austrasia ve Neustria’yı saray nazırı olarak tek başına yönetmeye başladı. 721’de çocuk yaştaki IV.Thierry’yi kral olarak tahta çıkardı, ancak saray nazırı olarak fiilen kendisi hüküm sürdü. Thierry öldükten sonra yerine halef göstermeyen Charles Martel, bu tarihten sonra Franklar’m tek yöneticisi oldu. Ölümüne dek, Frank ülkesinde merkezi otoriteyi güçlendirmeye ve Kıta Avrupa’sını Müslüman istilası tehlikesinden korumaya çalıştı.
Frank Krallığı’nda 428’den beri hüküm süren Merovenj hanedanı 639’da KralI.Dagobert’in ölümüyle zayıflamaya başlamıştı. Dagobert’in yerine geçen krallar genç, güçsüz ve rahata düşkün kişiler olduklarından, krallığın yönetimi saray nazırlarının eline kalmıştı. Franklar’m toplumsal, siyasi ve ticari yaşamını denetleyen ve kral adına toprak ve ayrıcalıklar dağıtan nazırlar, birbirleriyle sürekli olarak çatışıyorlardı. Bu iç sorunların yanı sıra,Vizigotlar’ın yaşadığı topraklar, 711’de Ispanya’yı fetheden Endülüs Eme-vileri’nin tehdidi altındaydı. Abdurrahman el-Gafikî komutasındaki Sarakenler, Bordeaux’ya doğru yürüyüşe geçmişti.
Charles Martel, başa geçtikten sonra ilk iş olarak, babası HeristalPepin’in 687’deki Testryçarpışmasında Neustria nazırını yenerek birleştirdiği Austrasia ve Neustria krallıklarında merkezi otoriteyi güçlendirdi. Uzun yıllar süren savaşlardan sonra, 728’de Sakson-lar’ı yendi ve Alman Dükalığı’nı ortadan kaldırdı. Aynı yıl, 725’ten beri savaştığı Bavyeralılar’ı yenerek, Bavyera’yı topraklarına kattı. Bundan sonra, topraklarına yaklaşan Müslümanlar’la savaşmaya hazırlandı. Güçlü Saraken ordularını yenebilmek amacıyla Frank ordusunun yapısını değiştirdi. Başta Lombardlar olmak üzere bütün Germen kavimlerini yardımına çağırdı ve karma bir ordu kurdu. Saraken ve Frank orduları Kasım 732’de Poitiers’de karşı karşıya geldiler. Müslüman orduları atlı, Frank orduları ise yaya idi. Savaşı Franklar kazandı. Poitiers zaferi ile, Müsliimanlar’ın Avrupa’daki yayılması durdurulmuş ve Avrupa’daki Frank egemenliği sağlamlaştırılmış oldu.
Poitiers Savaşı, Franklar’ın savaş tekniklerinde önemli değişikliklere yol açtı. Bu savaşın öncesinde, ata binmiş kral ve çevresindeki yardımcıları dışında tüm askerler yaya olarak savaşırdı. Charles Martel Poitiers Savaşı’yla atlı ordunun önemini kavradı ve saldırı gücü olarak süvariyi geliştirmeye karar verdi. Savaşın diğer bir sonucu da, kral ve soylular arasında doğan yeni ilişkiler oldu. Charles Martel savaşa katılan Frank ve Germen soylularına, bu hizmetleri karşılığında yeni topraklar dağıttı. Böylelikle özgür insanlardan oluşan Frank ordusunun önemi azaldı, ata binmiş şövalye ile sıradan yaya asker arasında ayrılıklar doğdu. Charles Martel, bir yandan atlı ordunun, diğer yandan soylulara toprak dağıtmanın getirdiği mali yükleri, kiliseden önemli ölçüde toprak “ödünç” alarak hafifletmeye çalıştı.
Charles Martel, Poitiers Savaşı’ndan sonra da seferlerine devam etti. Saraken işgali sırasında, önce kendisinden yardım istemiş sonra da Sarakenler’le birleşerek kendisine ihanet etmiş olan Aktinya yöneticisi Eudes’i buyruğu altına aldı. 736’da Eudes’in oğlu Hunaud’u Aktinya Dükü olarak tanıdı. 733-736 arasında, Galya’nın güneydoğusundaki Bourgogne ve Province’ı Frank Krallığı’na bağladı. 739’da Lom-bardlar’la barış antlaşması imzaladı.
Yaşlandığı için sağlığı bozulan Charles Martel 741’de Quierzy-Sur-Oise’daki sarayına çekildi. Aynı yıl, Frank Krallığı’nın gerçek sahibi olarak tahtı oğulları Carloman ve Pepin arasında bölüştürdü. Öldükten sonra St.Deniş Manastırı’na gömüldü. Yaşamı boyunca Merovenj Hanedam’na krallık vermeyen kendi de kral unvanı almayan Charles Martel’den sonra, Frank Krallığı’nm yönetimi Karolenj Haneda-m’na geçti ve Frank Krallığı Orta Çağ Avrupa’sının egemen gücü oldu.
• KAYNAKLAR: E.Duckett, Anglo-Saxon Saints and Scholars, 1947; E.Duckett, The V/andering Saints of the Early Middle Ages, 1964; H.Fichlenau, The Carolingian Empire, 1957; T.Hodgkin, Italy and her Invaders 376-814, 1899; F.Lot, The End of the Ancient World and the Beginning of the Middle Ages, 1927; J.M.Wallace, The Barhanan West 400-1000, 1967.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi