CHAPPE, Claude (1763-1805)
Fransız, mucit. Geliştirdiği mekanik bir telgraf sistemi 19. yy’da birçok ülkede kullanılmıştır.
Chappe 1763’te Brulon’da doğdu, 23 Ocak 1805’te Paris’te öldü. 1789’da Fransız Devrimi ile din adamı olma planı son bulan Chappe, çalışmalarını uzak mesafeler arasında iletişim yöntemleri üzerinde yoğunlaştırdı. Denediği yöntemlerden sesle iletişimi yetersiz, elektriksel iletişimi de dönemin teknolojisiyle olanaksız bulan Chappe daha sonra görsel bir sistem geliştirdi. Bu mekanik sistemde iletişim, birbirlerinden görülebilir uzaklıklarda (ortalama 5-10 km) yerleştirilmiş kulelerde, ucunda iki hareketli kol bulunan direklerle sağlanıyordu. Direğin ucundaki yatay bir kirişe bağlı iki kolun herbiri makaralarla yaklaşık 45’er derecelik farklarla yedi ayrı pozisyona getirilerek, toplam 49 harf ve özel işaret kodlanabiliyordu.,Her kulede, bir önceki ve bir sonraki kuleleri gözlemek amacıyla yerleştirilen teleskoplar aracılığıyla, bir görevli her iki yönde de dakikada ortalama üç sinyal olmak üzere haber alıp iletebiliyordu.
Chappe, buluşunu 1792’de Fransız meclisine sundu. Bir yıllık bir çalışma sonunda ilk deneme Paris ile Lüle arasındaki yaklaşık 250 km’lik bir mesafede yapıldı ve başarılı oldu. Bunun üzerine Chappe Fransa’nın çeşitli yerlerinde hatlar kurdu. Kuzeydeki Conde’den gelen ilk haber kentin Prusyalılar’dan geri alındığım bildiriyordu. Meclis Chappe’a “telgraf mühendisi” unvanım verdi. Chappe’m ününü çekemeyenler ise icadın aslında başkalarına ait olduğu şeklinde söylentiler yaydılar; bu olaylar Chappe’ı yaşamına kendi eliyle son verdirecek kadar rahatsız etti.
Chappe’ın eski Yunanca “işaret-taşıyan” anlamında semafor adını verdiği iletişim sistemi kısa zamanda, Fransa dışında da benimsendi; çeşitli Avrupa ülkelerinin yanı sıra Mısır ve Hindistan’da da kullanıldı. Ingiltere’de George Murray adlı bir piskoposun geliştirdiği benzer bir sistem Î795’te bu ülkede, 19.yy’m başlarından itibaren de ABD’de kullanılmaya başlandı. Ne var ki Morse’un 1840’larda elektrikli telgrafın işlerliğini kanıtlaması üzerine, Chappe’m sistemi 1850’lerden başlayarak kullanılmaz oldu. Buna karşın, Morse’un sisteminden önce, Chappe’m buluşu bazı değişikliklerle İngiltere ve Almanya’da o kadar gelişmişti ki, Morse telgrafı bir anlamda bunun bir uzantısı sayılabilir. Nitekim Morse alfabesi de büyük ölçüde semafor alfabesinden esinlenmiştir. Ayrıca tren istasyonları, kavşakları ve tünellerinde bugün de yer yer kullanılan semafor sinyal sistemleri Chappe’m buluşunun günümüze değin gelebilen bir parçasıdır.
• KAYNAKLAR: I.Urbain, Jean Chappe, Histoıre de la telegraphie, 1824.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi