CLAUDIUS (İÖ 10 – İS 54)
Roma imparatoru. İdari yapıda kalıcı düzenlemeler yapmıştır.
Tiberius Claudius Drusus I Ö 1 Ağustos 10’da Lugdunum’da (günümüzde Lyon) doğdu, IS 13 Ekim 54’te Roma’da öldü. Babası Drusus, annesi ise Marcus Antonius’un Octavia’dan olan kızı Antonia idi. Hastalıklı bir çocuktu. Sarayda silik bir yaşam sürdü. Azatlı köleler tarafından yetiştirildi, iyi bir eğitim gördü. Uzun bir süre tarih yazımıyla uğraştı.
Atandığı ilk görev İS 37’de yeğeni Caligula ile paylaştığı konsüllük oldu. 41’de Caligula bir suikast sonucu öldürülünce Hassa Alayı’mn bağlılık yemini ardından imparator ilan edildi. 25 Ocak 41’de de senato, imparatorluğunu onayladı. Caligula’nın başına gelenlerden ders alan Claudius ilkin kendi güvenliğini sağlamak için kimi suikastçıları cezalandırdı, kimilerini de bağışladı. Caligula ile ilgili belgeleri yaktırdı. Adını anıtlardan sildirdi ve heykellerini yok etti. Sürgüne gönderdiklerini geri çağırttı ve daha önce koyduğu vergileri kaldırttı. Senatonun yetkisini sınırlandırıp tüm yönetime egemen oldu. Kendisini yetiştiren Azatlılar’a büyük olanaklar tanıdı, imparatorluğunun yanı sıra 42, 43, 47 ve 51’de konsül, 47 ve 48’de de censor oldu.
İmparatorluğu sırasında Moritanya’yı, Britanya’ yı,Trakya’yı, Likya’yı Suriye’deki küçük bir Yahudi krallığı olan Judaea’yı Roma topraklarına kattı.
Roma İmparatorluğu’nun Kuzeybatı Afrika’daki Moritanya’yı ele geçirme mücadelesi daha önce başlamıştı. Ancak yerli halkın direnişi nedeniyle bu gerçekleşememişti. Claudius gönderdiği güçlü bir orduyla 42’de Moritanya’yı ele geçirdi. Burayı Caesariensis ve Tingitana adlı iki eyalete ayırdı ve başlarına atlı sınıfından birer procurator (imparator temsilcisi) atadı.
Daha sonra topraklarını kuzeye doğru genişletmeyi düşünen Claudius 43’te Britanya’yı Taymis’e dek ele geçirdi. Buranın kazanılması nedeniyle senato tarafından Claudius’a Britannicus sanı verildi. Aynı yıl Doğu ile ilgilenmeye başladı. Anadolu’daki Pamfilya’yı birleştirerek tek eyalete dönüştürdü. Başına Q.Veranius’u atadı.
Öte yandan ilişkilerinin bozuk olduğu Judaea kralı 44’te, Trakya kralı da 46’da ölünce buraları da imparatorluk topraklarına katarak başlarına birer procurator atadı,
47’de Kuzey Germania’da sık sık ayaklanan kabilelere karşı bir ordu göndererek bölgede Roma yönetimini yeniden gerçekleştirmiş oldu.
Dört kez evlenen Claudius ilk iki eşinden boşanarak ayrıldı, imparator olduğunda üçüncü eşi Messalina ile evliydi. 48’de sevgilisiyle birlik olup Claudius’a suikast düzenleyen Messalina’yı öldürttü. Ardından 49’da yeğeni Caligula’nm kızkardeşi Agrippina ile evlendi. Azatlı kölelerden Pallas ile eşi Agrippina’ nın baskısıyla Agrippina’nm ilk evliliğinden olan oğlu Neron’u önce manevi evlat edindi, daha sonra da princeps juventutis (veliaht) ilan etti. Eşi Agrippina’ nın Claudius üzerinde büyük etkisi vardı. Claudius kurduğu Colonia Claudia Agrippinensis’e (Köln Kolonisi) onun adım verdi.
Agrippina oğlu Neron’u imparatorluk için hazırlamaya başladı, ilk kez 53’te senatoda konuşmasını sağladı. Aynı yıl Claudius’un öbür evliliğinden olan kızı Octavia ile evlendirdi. Ardından 13 Ekim 54’te Claudius’u zehirli mantarla öldürerek yerine önceden veliaht ilan edilmiş olan Neron’un geçmesini sağladı.
Claudius idari yapıda kalıcı düzenlemeler yaptı. Oluşturduğu kurumların başına önceden kendisini eğitmiş olan Azatlılar’ı getirdi. Bu Azatlılar hem kendi etkinliklerini hem de Claudius’un etkinliğini artırdılar.
Başına Azatlı Narcissus’u getirdiği ab epistulis (genel sekreterlik) yönetimle ilgili Grekçe ve Latince çeşitli yazışmaların geçtiği bir kurumdu. Azatlı Pallas’ m sorumlu olduğu a rationibus (maliye sekreterliği) tüm eyaletlerin vergilerini denetliyor, mali gücün imparatorda toplanmasını sağlıyordu. Tüm vergileri bu kurumun oluşturduğu fisem (merkezi hazine kasası) topluyordu.
Ayrıca başında Azatlı Polybius’un bulunduğu libertus a studiis de (edebi çalışmalar sekreterliği) bu dönemde kuruldu. Claudius yasal düzenlemeler de yaptı. Ceza mahkemelerindeki yargılama yetkisini özellikle kendisi üstlendi. Efendi-azatlı köle ilişkilerini saptayan yasalar çıkardı. Miras hukuku konusuna yeni düzenlemeler getirdi. Claudius’un ele aldığı sorunlardan biri de Roma’nın yiyecek gereksinimi ile ilgili idi. Fucinus gölünün sularını kanallarla çektirerek çevresinde tarım yapılabilmesini sağladı.
Deniz ticaretini geliştirmek için filolar yaptırdı. Caligula döneminde yapımına başlanan su yollarını tamamlatarak kentin her yanma su gitmesini sağladı.
Gençliğinde tarihle de uğraşan Claudius, Tyrrhenicon (Etrüsk Tarihi) ve Carchedoniacon (Kartaca Tarihi) adlı Yunanca iki tarih kitabı yazmıştır. Ancak bu yapıtlar yitiktir. Kendi yaşamını da de vita sua (“Kendi Yaşamım Üzerine”) adlı bir kitapta anlatmıştır.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi