ÇU TEH (1886-1976)
Çinli asker ve siyaset adamı. Çağdaş Çin ordusunun kurucularındandır.
18 Aralık 1886’da Szechwan (Seçuan) Eyaleti’ne bağlı I-Lung’da doğdu. 6 Temmuz 1976’da Pekin’de öldü. Yoksul bir köylü ailesinin çocuğuydu. Cheng-tu Yüksek Okulu’nda beden eğitimi öğrenimi gördü. 1908’de ailesine maddi destek sağlamak amacıyla okulu bırakarak beden eğitimi öğretmenliği yapmaya başladı. 1909’da Kunming’deki Yunnan Askeri Aka-demisi’ne girdi. Burada öğrenim gördüğü sırada Mançu hanedanını devirmeyi amaçlayan T’ung Meng Hui derneğine girdi. 1911’de akademiyi bitirdikten sonra devrimci Ts’ai O’nun tugayında teğmen olarak orduya katıldı. 191 l’de Güney Çin birliklerinin ayaklanmasına katıldı. Daha sonra Kunming’e dönerek Yunnan Askeri Akademisi’nde ders vermeye başladı. 1915’te albaylığa yükseldi. 1916’da Ts’ai O Szechwan valiliğine atanınca Çu Teh tuğgeneral ve güneybatıdaki eyalet güçlerinin komutanı oldu. Birkaç yıl Szechwan’daki “savaş beyleri”ne karşı mücadele verdi. 1921’de taraftarları ağır bir yenilgiye uğrayınca kaçmak zorunda kaldı.
1922’de Berlin’e giden Çu burada Çu En-Lay’la tanıştı ve Çin Sosyalist Gençlik Birliği’ne katıldı, daha sonra Çin Komünist Partisi’ne giren Çu’nun üyeliği gizli tutuldu. Bir yıl Göttingen Universitesi’ne devam eden Çu daha sonra siyasal eylemlere katılmak amacıyla Berlin’e döndü. Kuomintang’m Almanya’daki çalışmalarının örgüdenmesinde Çu En-Lay’a yardımcı oldu. İki kez tutuklanan Çu Teh 1926’da siyasal eylemleri nedeniyle Almanya’dan sınırdışı edildi.
Çin’e döndüğünde komünist eğilimini gizleyen Çu Teh Kiangşi Eyaleti’ndeki Nanchang’ta Kuomin-tang’a bağlı bir öğretmen okulunun yöneticisi oldu. Daha sonra garnizon komutanı ve Nanchang polis kuvvetlerinin müdürü oldu. 1927’de Komünistlerde Kuomintang arasında ayrılık çıkınca, Çu Teh, Kuo-mintang’a karşı başlatılan Nanchang ayaklanmasında komünistlerin yanında yer aldı. Ayaklanma başarısızlığa uğradı. Çu Teh komuta ettiği birliklerle Mao Zedung’un gerilla güçlerine katıldı. Bu iki gücün birleşmesiyle ünlü Dördüncü Kızıl Ordu kurulmuş oldu. Çu Teh ordunun komutanlığını, Mao da siyasal sekreterliğim üstlendi.
Çu Teh 1934’te Çin Komünist Partisi politbüro üyesi oldu. Aynı yıl Kuomintang güçlerinin Kiangşi bölgesine saldırıları sonucu komünistler bu bölgeyi boşaltmak zorunda kalınca, Çu Teh, boşaltma işlerini düzenledi ve ünlü Uzun Yürüyüş’ü tamamlayarak komutasındaki birliklerle 1936’da Paoan’a vardı.
Çin-Japon savaşı boyunca Çu Teh komünist güçlerin merkezi olan Yenan’da başkomutan olarak görev yaptı. Çin Komünist Partisi içinde Mao’dan sonra ikinci sıraya yükseldi. 1946-1949 arasında ikinci savaş bölgesine komuta etti. Kara Çini’nin bütününü ele geçirdi. 1949’da Çin Halk Cumhuriyeti kurulduğunda Çu Teh hükümette başkan yardımcısı ve Çin Halk Kurtuluş Ordusu’nun başkomutanı oldu. 1954’te cumhurbaşkanı yardımcısı seçilen Çu Teh 1955’te mareşal oldu. 1959’da Ulusal Halk Kongresi başkanı oldu.1966’da Kültür Devrimisırasmda militarist ve özeleştiri yeteneğinden yoksun olmakla suçlandı. 1969’daÇin Komünist Partisi IX. Kongre’sinde Politbüro Daimi Komitesi üyeliğine seçildi. 1973’te yapılan X. Kongre’de yeniden aynı göreve getirildi.
• YAPITLAR (başlıca): On the Battle fronts of the Liberated Areas, 1952, (“Kurtarılmış Bölgelerin Savaş Cepheleri”).
• KAYNAKLAR: A. Smedley, The Great Road: The Life and Times of Chu Teh, 1956.