Dalton’un Atom Kuramı
Dalton’un 1801’de bilimsel önsezi ve değerlendirme ile değiştirdiği atom kuramı, o gün bilinen temel kimya kuram ve kavramlarına açıklık getirdi. Maddenin özii konusundaki bilimsel tartışmalar ilk kez tutarlı bir kuramın çerçevesinde açıklanabildiğinden Dalton’un kuramı bilim çevrelerinde yaygın olarak benimsendi.
Dalton’un atom kuramı üç temel ilkeye dayanmaktaydı. Birincisi, elementler bölünemeyecek ve yok edilemeyecek kadar küçük parçacıklardan oluşmuştur. Kimyasal tepkimelerde hiçbir elementin atomu yok edilemez ya da başka bir elementin atomuna dönüştüriilemez. İkincisi, belirli bir elementin tüm atomlarının ağırlıkları ve kimyasal özellikleri aynı değişik elementlerin atom ağırlıkları ve özellikleri farklıdır. Son olarak da, birden fazla elementin atomları birleşerek bileşikleri oluşturur. Saf bir bileşiği oluşturan elementlerin bağıl atom sayıları belirli ve sabittir. Bağıl atom sayıları genellikle tam sayı ya da basit kesirlerle belirtilebilir. Daltotı’un ortaya koyduğu temel ilkelerden birincisi, Lavoisier’nin kütlelerin korunması kuramına açıklık getirmekteydi. Kimyasal tepkimelerde atomlar değişmediklerine göre ağırlıkları da değişmeyecektir. Dalton’un ikinci ve üçüncü ilkeleri Proust’un 1788’de açıkladığı belli oranlar kuramını açıklamaktaydı. Bir bileşikteki elementlerin atom oranları sabitse ağırlık oranları da sabit olmalıdır. Üçüncü temel ilke, aynı zamanda, çok katlı oranlar kuramını ortaya çıkarmıştır. Buna göre iki element birbirleri ile birden fazla bileşik oluşturduklarında (CO ve CO2 gibi) ağırlığı sabit olarak tutulan elementle birleşen ikinci elementin her iki bileşikte kullanılan ağırlıklarının oranları küçük tam sayılardır. Örneğin 100 gram karbon monoksitte 42,9g karbon, 57,1 g oksijen vardır. Yine 100 gram karbon dioksitte ise 27,3 g karbon ve 72,7 g oksijen vardır. Buna göre 1 gram karbona karşın bir bileşikte 1,33 g, diğerinde ise 2,66 g oksijen bulunmaktadır ve oksijenin ağırlık oranı 1:2’dır.
Dalton’un bu ilkelerinin uygulanabilmesi için atomların ağırlıkları bilinmelidir. Ancak atom ağırlıkları fiziksel olarak ölçülemediğinden D alton hidrojen atomunun ağırlığını birim kabul edip diğer atomların bağıl ağırlıklarını buna göre saptamaya çalıştı. Bileşiklerin formülleri için bugünkü bilgilerin ışığında geçersiz olduğu anlaşılan bir takım varsayımlar ileri süren Dalton, bugün kabul edilen atom ağırlıklarından farklılıklar içeren ilk atom ağırlıkları tablosunu oluşturdu.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi