DALADIER, Edouard (1884-1970)
Fransız siyaset adamı. Fransa’da üç kez başbakanlık yapmıştır.
18 Haziran 1884’te Carpentras’ta doğdu, 10 Ekim 1970’te Paris’te öldü.EcoleNormaleSuperieure’ ü bitirdikten sonra tarih öğretmeni oldu. I.Dünya Savaşı öncesinde bazı’ okullarda tarih öğretmenliği yaptı. Hocası Profesör Herriot’dan etkilenerek, onun başkanı olduğu Radikal Sosyalist Parti’ye (RSP) üye oldu. 1919’da RSP’den milletvekili seçilerek meclise giren Daladier, 1919-1940 ve 1946-1958 arasında RSP milletvekili olarak birçok kez bakanlık ve başbakanlık vaptı.
Daladier, “Sol Birlik” adındaki seçim ittifakının 1924 seçimlerini kazanmasından sonra başbakan olan Herriot’nun kurduğu hükümette sömürgeler bakanlığına; getirildi. 1925’e kadar sürdürdüğü bu görevinin ardından 1930’da bayındırlık, 1932’de ise milli savunma bakanı oldu. Ocak 1933’te ilk kez başbakan olan Daladier, Ekim 1933’e kadar süren bu görevi sırasında 1929 Dünya Bunalımı’mn yarattığı iktisadi güçlükleri yenmeye çalıştı. Ayrıca Almanya, Ingiltere, İtalya ve Fransa arasında Dörtlü Barış Paktı’nm imzalanmasını sağladı.
Ocak 1934’te Herriot’nun yerine RSP başkanı olan Daladier, aynı tarihte, Fransa’da gelişen faşist eylemleri denetim altına almak üzere ikinci kez başbakanlığa getirildi. Ancak, Staviskv olayı olarak bilinen büyük mali skandalin ortaya çıkmasının ardından Şubat ayında faşistlerin ve monarşistlerin düzenledikleri şiddet eylemleleri nedeniyle, 11 gün sonra istifa etmek zorunda kaldı. Daladier bundan sonra, Leon Blum’un başkanlığındaki Sosyalist Parti ile RSP’nin anti-faşist bir Halk Cephesi kurmaları doğrultusunda çalışmalara başladı. Halk Cephesi’ nin 1936 seçimlerini kazanarak iktidar olmasının ardından kurulan Blum, Chautemps ve ikinci Blum hükümetlerinde dışişleri ve savunma bakanlığı yaptı.
Daladier, Nisan 193S’de üçüncü kez başbakanlığı üstlendi. Başbakanlığı sırasında, ikinci Blum hükümeti yönetimdeyken doğan mali bunalıma son vermeye ve Fransa’nın milli savunma sistemini güçlendirmeye çalıştı. Dış politikada uzlaşmacı bir çizgi izleyen Daladier, Eylül 1938’de İngiliz başbakanı N.Chamberlain ve Alman başbakanı Hitler’le birlikte Münih Antlaşması’m imzalayarak Nazi Almanyası’nm saldırganlık ve şiddet politikasının güçlenmesine neden oldu. Bu antlaşmanın imzalanmasından sonra mecliste yapılan güven oylamasında kendisine güvensizlik oyu veren komünistlere karşı sert önlemler almaya başlayan Daladier’nin bu davranışının da etkisiyle Halk Cephesi dağıldı.Daladier Eylül 1939’da Almanya’nın Polanya’yı işgal etmesi üzerine Almanya’ya savaş ilan etti. Alman ordularının Fransa’ya girmesinden kısa bir süre önce, Mart 1940’ta başbakanlıktan istifa etti.
Başbakanlıktan ayrıldıkan sanra P.Reynaud hükümetinde savunma ve dışişleri bakanlıklarını üstlenen Daladier, Fransa’nın teslim olmasından sonra kurulan Vichy hükümeti tarafından Haziran 1940’ta tutuklandı. Fransa’yı işgalciler karşısında savunmasız bırakmak suçundan yargılandığı mahkeme belirsiz bir tarihe ertelenince, Naziler tarafından Almanya’ya sürüldü. 1943-1945 arasında Almanya’da tutuklu kalan Daladier, savaşın sona ermesinden sonra yeniden Fransa’ya döndü.
Daladier 1946 seçimlerinde RSP’den milletvekili seçilerek yeniden meclise girdi. 1956’da meclis başkanı, 1957’de Herriot’nun ölümü üzerine RSP’nin onursal başkanı oldu. Milletvekilliği sırasında Çin Hindi savaşının sürmesine ve Avrupa Savunma işbirliği Örgütü’nün kurulmasına karşı çıktı. 1958 Anayasası’na da karşı olan Daladier’nin siyasal yaşamı Kasım 1958 seçimlerini kaybetmesiyle son buldu.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi