DARWIN, Erasmus (1731-1802)
İngiliz filozof, ozan ve bilim adamı. Türlerin ortak bir atadan kaynaklanarak, istençleri doğrultusunda ev-rimleştiğini savunmuştur.
12 Aralık 1731’de Eton, Nottinghamshire’da doğdu, 18 Nisan 1802’de Derby’de öldü. Charles Darwin ve Francis Galton’un dedesidir. 1750-1756 arasında Cambridge ve Edinburgh üniversitelerinde öğrenim gördü. 40 yıl kadar Lichfield ve Derby’de tıp alanında çalıştı. 1766’da Lichfield’de tanıştığı Joseph Priestley, Samuel Johnson ve J.J. Rousseau ile dostluk kurdu, 1781’de Derby’ye gittikten sonra onlarla uzun süre yazıştı. 1784’te Derby’de bilime olan ilgiyi artırmak amacıyla Philosophical Society’yi kurdu.
Özgür düşünce yanlısı olan E.Darwin, doğa felsefesi ve evrim kuramı üzerine şiir ve düzyazılar yazmıştır. 1794-1796 arasında yazdığı Zoonomia or the Laws of Organic Life’da (“Organik Yaşamın Yasaları”) organizmaları yönlendiren yasaları çözümlemeye çalışmıştır. Ona göre yaşamı mekanik olarak açıklamaya çalışmak yanlıştır. Her yeni bireyin, kendisinden doğduğu üretici hücrenin küçük bir örneği olarak önceden biçimlendiğini söyleyen öğretiye karşı çıkmış; yeni bireylerin çevredeki malzemeyi kullanarak yeni parçalar oluşturmak yoluyla geliştiğini savunan epigenetik görüşü benimsemiştir. Bu görüşe göre, görece farklılaşmamış olan yumurta, bu mekanizmayla karmaşık bir organizmaya dönüşür. Yaşamın kendisi de böyle bir dönüşümle evrimleş-miştir. Şimdi varolan canlıların tümü, uzun süre önce varolan bir ilkel iplik’ten (primal filament) kaynaklanmış, değişen çevre koşullarına uyum göstermek üzere de farklılaşmışlardır.
Daha sonra C. Darwin’in The Origin of Species’ ini (Türlerin Kökeni) etkileyen görüşünü kanıtlamak ve evrimin gerçek olduğunu göstermek için, evcilleştirilen hayvanların geçirdiği değişimleri, ekili bitkilerin
yabani’bitkilerden farklılaşmasını, kurbağa yavrularının kurbağaya dönüşümünü örnek olarak vermiştir. Bu örnekte izlenebildiği gibi, organizmalar da çağlar boyunca değişik çevre koşullarıyla karşılaştıkça istek, zevk ve acılarının yönünde istençlerini kullanmışlar, bu eğilim nedeniyle de yeni parçalar geliştirerek evrimleşmişlerdir.E.Darsvin, Zooızoımrî’nın ikinci bölümünde, canlılarda ortaya çıkan hastalıkları gövdesel ve tinsel nedenlerle açıklamaya çalışmış, çeşitli tedaviler önermiştir.
E.Darwin, 1803’te basılan ve gövdesel niteliklerin, organizmaların istekleri, arzuları ve nefretleri doğrultusunda üretildiğini anlatan The Temple of Nature (“Doğa Tapınağı”) şiirinde de, bu niteliklerin kalıtımsal olarak yeni nesillere geçerek, varoluş savaşımında onları koruduğunu savunmuştur.
insan gövdesinin daha ilkel yaşam biçimlerinden evrimleştiğini gösteren izler taşıması ve dünyanın doğal süreçlerini işleyişiyle varolduğu izlenimini vermesi nedeniyle E.Darsvin, Tanrı’yı evreni yaratan “Büyük Mimar” olmaktan çok, her şeyi başlatan “Büyük İlk Neden” olarak gördü. Bu “Büyük İlk Neden”, ilkel ipliğe {primal filament) tin, yaşam ve evrilebilme yetisi vermiştir. Doğanın tümü tin ve özdekten oluşur; Tanrı tasarladığı yaratıyı sürekli değiştirirken, bunların tümüne aynı atanın dölleri olduğunu belirleyecek bir aynılık damgası vurmuştur.
1789’da yaşamın kaynağı ve gelişimi üstüne The Botanic Garden{“Bitki Bahçesi”) şiirini yazan E.Dar-svin’in görüşleri kendi zamanında önemsenmedi. Kendisiden büyük ölçüde etkilenen torunu C. Dar-svin’in görüşlerinin yayılmasıyla birlikte yeniden ele alınmaya başlandı. Kalıtımın temelinin kromozom olduğu anlaşılıp, kalıtım yasaları bulunduğu zaman E. Darsvın’ın savları bilimsel bir temele oturmuş; doğal seçimin, türlerin değişerek yaşam sürdürmelerine yol açtığı anlaşılmıştır. Bu temeli Lamarck ile birlikte ilk ortaya atanlardan biri olan E. Darsvin’in önemi, doğa tarihi üzerine bilimsel bir çaba, göstermiş olmasıdır. Büyük edebi değer taşımayan yazıları, bilimsel değerlendirmeler, gözlemler ve abartılı kurgulardan oluşur. Bu yazılar, kendisinden sonra gelen araştırmacıları, özellikle Thomas Brosvn, J. Mili ve J.S. Mill’i etkilemiştir.
• YAPITLAR (başlıca) The Botanic Garden, 1789, (“Bitki Bahçesi”); Zoonomia or the Laws of Organic Life, 2 cilt, 1794-1796, (“Organik Yaşamın Yasaları”); A Plan of Conduct of Female Education in Boarding Schools, 1797, (“Yatılı Okullarda Kız Öğrencilerin Eğitimi Üzerine Bir Yönetim Planı”); Phytologia or the Philosophy of Agri-culture and Gardening, 1799, (“Tarım ve Bahçecilik Felsefesi”); The Temple of Nature or the Origin of Society, (ö.s.),1803,(“DoğaTapmağı ya daToplumun Kaynağı”).
• KAYNAKLAR: S.Butler, Evolution, OldandNeu>, 1879; C. Darsvin, Life of Erasmus Darwin, 1879; D.King-Hele, Erasmus Darvin, 1964.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi