BRUGMANN, Karl Friedrich (1849-1919)
Alman, dilbilimci. Yenidilbilgiciler’in (Junggrammatiker) önde gelen tem-silcilerindendir.
16 Mart 1849’da Wiesbaden’de doğdu. Yaşamının 1887-1919 arasındaki uzun bir bölümü Leipzig Universitesi’nde mesleki çalışmalarla geçti. Burada Sanskritçe ve karşılaştırmalı dilbilim profesörü oldu. 29 Haziran 1919’da Leipzig’de öldü.
Brugmann’ın dilbilim çalışmalarına başladığı yıllarda Leipzig Universitesi’nde toplanmış bir grup dilbilimci, ses değişmelerinin düzenli olduğunu ve görünen aykırılıkların bazı yeni kurallarla açıklanabileceğini savunmaktaydı. Bunlara hevesli dilciler anlamında ve yarı alaycı bir deyişle Yenidilbilgiciler deniyordu. Gruba katılan Brugmann ile arkadaşı H. Osthoff’un 1878’de Morfolojik Araştırmalar adlı ayrı bir dergi çıkartmaları ve Yenidilbilgiciler terimini kendileri için benimsemeleriyle, yeni akım bu adla tanındı.
Yenidilbilgiciler’in genel tutumu grubun üyelerinden Slav dilleri uzmanı August Leskien’in “ses kurallarında ayrıcalık yoktur” sözleriyle özetlenebilir. Yenidilbilgiciler dil olgusunu bir bütün olarak ele alıp incelemiş ve ses değişimlerinin gelişigüzel değil, belli bazı kurallara göre tanımlanabileceğini kanıtlamışlardır. Yalnız Yenidilbilgiciler bu başarılarına karşın dili , mekanik bir biçimde incelemişler, dili konuşan insanı, bir otomat durumuna sokmuşlardır.
Yenidilbilgiciler’in 19. yy dilbilim araştırmaları içinde önemli bir okul oluşturdukları kabul edilir. Amerikan Dilbilim Okulu’nun kurucularından L.Bloomfield, Leipzig’te bir ara Brugmann’ın öğrencisi olmuş, Amerikan yerli dillerini incelerken Yenidilbilgiciler’in yaklaşımından çok yararlanmıştır. Brugmann’m, arkadaşı Berthold Delbrück ile birlikte yazdığı ve ilk baskısı 1886’da çıkan ünlü Grundriss der vergleichenden Grammatik der indogermanischen Sprachen (“Hint-Avrupa Dilleri Karşılaştırmalı Dilbilgisinin Ana Çizgileri”) adlı yapıtı uzun bir süre geçerliliğini korumuş, ancak bugün yerini gene Yeni-dilbilgici bir disiplin içinde yetişmiş olan Fransız dilbilimci Antoine Meillet’nin 1922 tarihli Introduction d l’etude comparative des langu.es indo-europeennes (“Hint-Avrupa Dillerinin Karşılaştırmalı İncelenmesine Giriş”) adlı yapıtına bırakmıştır.
• YAPITLAR (başlıca): Grundriss der vergleichenden Grammatik der indogermanischen Sprachen, 1886,(“Hint-Avrupa Dilleri Karşılaştırmalı’ Dilbilgisinin Ana Çizgileri”); Kurze vergleichende Grammatik der indogermanischen Sprachen, (ö.s.), 1904, (“Kısa Hint- Avrupa Dilleri Karşılaştırmalı Dilbilgisi”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi