PITT, William [Genç] (1759-1806)
İngiliz devlet adamı. Başbakanlığı sırasında İngiliz mâliyesi canlanmış, ülke yönetiminde kralın etkisi azalmıştır.
28 Mayıs 1759’da Kent yakınlarındaki Hayes’de doğdu, 23 Ocak 1806’da Putney’de öldü. Yaşlı Pitt’in oğludur. 1776’da Cambridge’de Pembroke Hall’da öğrenim gördü. Ocak 1781’de Avam Kamarası’na girdi. Flaziran 1782’de Sheiburne (1737-1805) hükümetinde maliye bakanı oldu. Bu dönemde ABD, Fransa, İspanya ve Hollanda’yla barış antlaşmaları imzalandı. Bu antlaşmalara parlamentonun gösterdiği tepki sonucu Şubat 1783’te Sheiburne istifa etti. Bir ay sonra Pitt de görevden ayrıldı. Ardından Fox (1749-1806) ve North (1732-1792) tarafından bir koalisyon hükümeti kuruldu. 1770’ten beri kral III. George, kendi atadığı hükümetler aracılığıyla ülkenin askeri ve siyasal politikalarını tüm ayrıntılarına dek belirliyordu. Kralın gücünü sınırlayıcı önlemler almak ve Doğu Hindistan Şirketi yönetimi üzerinde hükümet denetimini artırmak isteyen yeni hükümet, III. George tarafından görevden uzaklaştırıldı.
Aralık 1783’te Pitt hükümeti kurmakla görevlendirildi. Başbakanlığı sırasında, özellikle mali politika konusunda yeni uygulamalar gerçekleştirdi. Amerikan Bağımsızlık Savaşı sırasında iki katma çıkmış olan ulusal borçları kapatmak amacıyla, bir yandan devlet harcamalarını kısarken, diğer yandan gelirleri artırıcı önlemler aldı. Gümrük idaresini basitleştirdi, gümrük ve vergi sisteminde reform yaptı. Ulusal borçlan ödemek amacıyla 1786’da yeni bir fon kurdu. Özellikle ticaret ve ücretler konusunda denetleyici düzenlemelerin çoğunu kaldırdı. A.Smith’in liberal iktisat öğretisinin izlerini taşıyan maliye politikasının yanı sıra, dış ticarette de liberal ilkeleri uygulamaya koymaya çalıştı. Ingiltere ile İrlanda arasında ticari bir birlik kurulması yolundaki önerisi, İngiliz tüccarlarının muhalefeti sonucu engellendi. Nisan 1786’da Fransa’ yla bir anlaşma yapılarak, karşılıklı olarak gümrükler azaltıldı. Ingiltere’nin Hindistan üzerindeki artan iktisadi egemenliği, oradaki sömürge yönetiminin, İngiliz hükümetince sıkı bir biçimde denetlenmesini gerektiriyordu. Pitt, 1784’te çıkardığı bir yasayla, görevi Doğu Hindistan Şirketi’nin yöneticilerini atamak ve denetlemek olan, Ingiliz hükümetine bağlı bir idare heyeti kurdu, başbakanlığının barış dönemini oluşturan ilk on yılında Pitt, en büyük başarılarını elde etti. Bu dönemde, ticarette gerçekleştirilen önemli artış, yönetsel ve mali reformlarla, devletin yıllık gelirlerinde hızlı bir artış gerçekleştirildi.
Fransız Devrimi’ni başlangıçta hoşnutlukla karşılayan Pitt, daha sonra, devrimci düşüncelerin Ingiliz halkı arasında da yayılarak tehlikeli bir dalgalanma yaratacağı kaygısıyla 1794’te yeni bir yasa çıkardı. 1801’e dek yürürlükte kalan bu yasa sayesinde, yargılama yapılmadan tutuklamaları gerçekleştirmek olanaklı kılındı. 1793’te Fransa’nın Ingiltere’ye savaş açmasıyla Pitt, çabasını Fransa’ya karşı verilecek mücadele üzerinde yoğunlaştırdı; 1793, 1798 ve 1804’ te Fransa’ya karşı oluşturulan ittifakların mimarlığını yaptı. Gelişmiş Ingiliz kapitalizminin mali olanaklarından yararlanarak, babasının savaş yöntemini izledi. Bir yandan, parasal destekle kazanılan Avrupalı müttefik güçler, diğer yandan, Ingiliz donanması ile Fransa güç durumda bırakıldı ancak yaşlı Pitt döneminde elde edilen zaferlere ulaşılamadı.
İrlanda’da Fransız Devrimi’nin de etkisiyle hız kazanan ulusal mücadele karşısında Pitt, mandalılar’ m İngiliz parlamentosu içinde temsil edilmesi ve İrlandalI Katolikler’e de tüm siyasal hakların tanınması yoluyla sorunun çözülebileceği görüşündeydi. Pitt’in çabalarıyla Ocak 1801’de îrlandalılar’ın İngiliz parlamentosunda temsil edilmesi gerçekleşti ve iki ülke arasında ticaret serbestleşti. Ancak III. George, mandalı Katolikler’e seçilme ve devlet kademelerinde görev alma hakkı tanınmasına karşı çıktı. Bunun üzerine Pitt, Şubat 1801’de istifa etti. Yerine gelen Addington (1757-1844) hükümetini önceleri destekledi ama daha sonra izlenen mali ve askeri politika konusunda şiddetle eleştirdi. Addington’ın çoğunluğu yitirmesi üzerine Mayıs 1804’te yeniden başbakanlığa getirildi. Bu dönemde, 21 Ekim 1805’te Trafalgar Savaşı ile Fransa karşısında büyük bir zafer elde edildi. Ancak bir süredir sağlığı iyice bozulmuş olan Pitt, Aralık 1805’te Ingiltere ile müttefiklerinin Austerlitz’ de uğradıkları yenilgiden bir ay kadar sonra öldü.
• KAYNAKLAR: J.W. Derry, William Pitt, 1962; J.H. Rose, National Revival, 1911; William Pitt and theGreat War, 1911; P.H.Stanhope, Life of the Right Honourahle William Pitt, 4 cilt, 1861-1862; P.W.Wilson, WilliamPitt, the Younger, 1930.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi