CAYLEY, George (1773-1857)
İngiliz, mucit. Aerodinamiğin ve havacılığın öncülerindendir.
27 Aralık 1773’te Yorkshire’daki Scarborough kentinde doğdu, 15 Aralık 1857’de Yorkshire’daki Brompton Hall’da öldü. Önceleri York’ta okuyan Cayley, daha sonra matematik ve mekanik alanlarında çalışmalarıyla tanınmış George Walker’dan özel dersler aidi. Bir süre de Southgate’de elektrik alanındaki çalışmalarıyla ünlü G.C. Morgan’ın öğrencisi oldu.
Yeterli parasal olanakları bulunan Cayley yaşamının önemli bir kısmını uçuşun temel ilkelerini incelemekle geçirdi. 1796’da küçük bir model helikopterle deneyler yaptı. 1799’dan başlayarak modern anlamda uçma yeteneğine sahip, sabit kanatlı, kuyruğunda kontrol yüzeyleri bulunan, dıştan takma itici güçlü bir uçağın tasarımıyla uğraştı. 1809-1810 arasında Nicholson Journal adlı dergide yayımladığı çalışmalarıyla aerodinamiğin kuramsal kavramlarını açıkladı. 1839’da yetişkinlerin eğitimi için Londra’da Royal Polytechnique Institute’u kurdu. I853’te yapımını gerçekleştirdiği bir planöre hizmetkârlarından birini bindirerek 500 m kadar uçmasını sağladı.
Cayley’nin aerodinamik ile ilgili çalışmaiarı, kaldırma ve itme güçlerinin saptanması, üç koordinatta otomatik dengeleme, hava direncini azaltıcı gövde şekilleri, tek, çift ve üç kanatlı uçakların ve kanatlı füzelerin yapımı ve denenmesi gibi konulan kapsar. Cayley ayrıca helikopter gibi dikine kalkıp inebilen, ancak havalandıktan sonra sabit kanatlı bir uçak gibi uçabilecek bir hava taşıtının ayrıntılı tasarımını da yaptı. Uçaklarla ilgili olarak, kanatların kaldırma kuvvetini inceleyerek, bu kuvvetin rüzgârın sürükleyici kuvvetinden farklılıklarını deneylerle buldu.Uçak tasarımında sabit bir kanatın yararlarını gördüğü gibi, uçak kuyruğunun, kaldırma yüzeylerinin, pervanenin ve dümenin uçuştaki işlevini açıklıkla belirtti. Böylelikle modern uçağın anahatları 19. yy’ın başında ortaya çıkmış oldu.
Cayley’nin havacılıkla ilgili çalışmalarının yanı sıra, değişik konularda inceleme ve keşifleri de vardır. 1807’de geliştirdiği sıcak hava motoru 19. yy’da sanayide yaygın olarak kullanılmıştır. Cayley ayrıca paletli bir traktör geliştirmiş, demiryollarında otomatik işaret sistemleri, elektrik, optik ve akustik konulan üzerinde de çalışmalar yapmıştır.
Cayley, amaçladığı motorlu uçuşa ulaşamayacağının bilincindeydi. Gene de, belirli bir yükü ve hızı olan bir uçak için gerekli gücü çok duyarlı olarak hesap edebilmiş, bu gücün içten yanmalı motorlarla sağlanabileceğini düşünmüştü. 19. yy’ın başlarında varmış olduğu kuramsal düzeyi aşmak ve düşündüklerinin gerçekleştiğini görmek için, yaklaşık bir yüzyıl sonra Wright kardeşlerin uçuşunu beklemek gerekecekti.
• KAYNAKLAR: C.H.Gİbbs-Smith, Sir George Cayley’s Aeronautics, 1962; J.L. Prifchard, Sir George Cayley, 1961.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi