CUVIER, Georges (1769-1832)
Fransız zooloji ve paleontoloji bilgini. Hayvanların sınıflandırılmasına ilişkin önemli çalışmalar yapmış, karşılaştırmalı anatominin ve paleontolojinin temellerini atmıştır.
Georges Leopold Cuvier 23 Ağustos 1769’da, o zamanlar Almanya’daki Württemberg Devleti’nin egemenliği altında olan Montbeliard’da doğdu. 13 Mayıs 1832’de Paris’te öldü. Stuttgart yakınlarındaki Caroline Üniversitesi’nde önce kamu yönetimi, iktisat ve hukuk öğrenimi gördü. Bu okulda aldığı kimya, mineraloji, botanik ve zooloji dersleri ile Alman doğa felsefesi okulunun kurucularından Kielmeyer’in yönettiği doğa tarihi derneğindeki çalışmaları Cuvier’ nin ilgi alanını belirledi. 1788’de öğrenimini bitirince, Normandiya’da yaşayan soylu bir ailenin yanında özel öğretmenlik yapmaya başlayan Cuvier, bu aileyle birlikte olduğu altı yıl boyunca Fransa’yı dolaşmak, zengin bir kitaplıkla bir botanik bahçesinden yararlanmak olanağı buldu. Yazlarını geçirdiği Normandiya kıyılarında çeşitli deniz hayvanlarını inceleyebiliyor, arkadaşı Pfaff da Kielmeyer’in yayımlanmamış ders notlarını ona ulaştırarak yeni görüşleri izleyebilmesini sağlıyordu.
Bu arada, Paris’te adını duyurabilmek için çalışmalarını Etienne Geoffroy Saint-Hilaire’e yollayan Cuvier, onun çağrısı üzerine 1795’te Paris’e giderek Museum National d’Histoire Naturelle’de Geoffroy Saint-Hilaire ile birlikte çalışmaya başladı. Bu kuruluşta hayvan anatomisi yardımcı profesörlüğüne getirilen, gerek araştırmaları, gerek dersleriyle kısa sürede başarılı bir doğabilimci olarak tanınan Cuvier 1796’da Institut de France’taki doğabilim derslerini üstlendi. 1799’da da College de France’ta doğa tarihi profesörlüğüne atandı. Sonraki yıllarının büyük bir bölümünü araştırmacı, eğitimci ve yönetici olarak geçiren Cuvier 1808’de üniversite konsülü seçildi, 1811 ’de şövalyelik nişanı aldı. 1814 monarşisiyle Cuvier’nin devlet adamlığının parlak dönemi başladı. Aynı yıl konsüllüğe seçildi ve 1819’dan başlayarak ölümüne değin Devlet Konsülü’nün içişleri Bölümü’nü yönetti. 1818’de Fransız Akademisi’ne üye oldu, 1819’da baron unvanı, 1824’te de Legion d’Honneur nişanı aldı.
Hayvanların sınıflandırılması
Museum National d’Histoire Naturelle’in zengin olanaklarından da yararlanarak çok geniş kapsamlı doğabilim çalışmaları yapan Cuvier, ilgisini özellikle üç konuda yoğunlaştırmıştır: yumuşakçaların yapısal özellikleri ve sınıflandırılması, balıkların karşılaştırmalı anatomisi, memeli ve sürüngen fosilleriyle bu türün yaşayan örneklerinin incelenmesi, 1797’de yayımladığı Tahleauelementairede l’histoirenaturelledes animaux (“Hayvanların Temel Doğa Tarihi Tablosu”) ve ilk iki cildini Dumeril, son üç cildini Duverney ile birlikte hazırladığı Leçons d’anatomie comparee’ den (“Karşılaştırmalı Anatomi Dersleri”) sonra-Latreille ile birlikte tamamladığı Le regne animal (“Hayvanlar Alemi”) adlı yapıtla zoolojiye temel bir başvuru kitabı kazandırdı. Bu yapıtta, asıl uğraşı alanı olan sınıflandırma konusunu ele alan Cuvier, sinir sistemi yapılarından yola çıkarak hayvanları omurgalılar, yumuşakçalar, ışınlılar, solucan ve böcekler olarak dört sınıfa ayırdı.
Cuvier’nin tüm çalışmalarının sonucunda vardığı görüş, doğanın belirli bir düzen ve uyum içinde olduğudur. Canlıların bulundukları ortama uygun bir yapıya sahip olduklarını, bir organizmanın her parçasının öteki parçalarla zorunlu ilişkiler içinde bulunduğunu gördü. Buradan yola çıkarak, türlerin de işlevsel ve yapısal olarak uyumlu bir bütün oluşturdukları sonucuna vardı. Cuvier, bu konudaki görüşlerini iki yasayla özetlemiştir: organizmadaki tüm değişikliklerin kendi aralarında bağlantılı ve uyumlu olduğunu, bazı organların ise organizmanın bütünü üzerinde kesin bir etkiye sahip olduğunu belirten “organların bağımlılığı yasası” ile canlılardaki kimi niteliklerin birbirine benzemesine karşın kimi niteliklerin hiç benzemediğini öne süren “karşılıklı bağıntı yasası”.
Evrim Kuramına tepkisi
Omurgalı canlı fosilleri üzerinde yaptığı incelemelerle, önceleri, balıklardan memelilere dek uzanan sürekli bir gelişme zincirinin varlığına inanan Cuvier, sonradan bu olgunun evrimsel bir süreç olduğunu yadsıyarak, belki de dinsel ve siyasal inançlarının etkisiyle Lamarck ve Geoffroy Saint-Hilaire’in savundukları evrimci görüşe şiddetle karşı çıktı. Türlerin, kendilerinden önce yaşamış başka türden canlıların evrimiyle ortaya çıkmasının söz konusu olmadığını, hepsinin birlikte yaratıldığını, benzerliklerin ya da değişikliklerin içinde bulundukları yaşam koşullarının gereği olduğunu ve bu yaşam koşullarını değiştirebilecek güçteki doğa olayları sonucunda bazı türlerin ortadan kalktığını savundu.
Zengin araştırma ve incelemeleriyle doğabilimle-rinin gelişmesine büyük katkıda bulunan Cuvier, özellikle fosiller üzerindeki çalışmaları ve organlar arasındaki işlevsel ve yapısal uyumluluğu açığa çıkaran araştırmalarıyla, karşı çıktığı evrimci kurama gene de çok değerli veriler sağlamıştır.
• YAPITLAR (başlıca): Tableau elementaire de l’histoire naturelle des animaux, 1797, (“Hayvanların Temel Doğa Tarihi Tablosu”); Leçons d’anatomi comparee, 5 cilt, 1799-1805, (“Karşılaştırmalı Anatomi Dersleri”); Le regne animal, 1816, (“Hayvanlar Alemi”); Histoire naturelle des poissons, 9 cilt, 1828-1832, (“Balıkların Doğa Tarihi”).
• KAYNAKLAR: W. Coleman, Georges Cuvier, Zoolo-gist, 1964; G.L.Duverney, Notice historique sur les ouvra-ges et la vie de M. le Baron Cuvier, 1833; C.L.Laurillard, Eloge de M. le Baron Cuvier, 1833.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi