ÇAMBEL, Halet (1916 – 12 Ocak 2014 İstanbul)
Türk, arkeolog. Tarihöncesi alanında yürüttüğü çalışmalarla tanınmıştır.
27 Ağustos 1916’da Berlin’de doğdu. İlköğrenimini Almanya’da, ortaöğrenimini İstanbul Arnavutköy Amerikan Kız Koleji’nde tamamladı. 1933-1939 arasında Fransız Hükümeti’nin bursuyla Paris’te Sorbonne, Ecole Pratique des Hautes Etudes ve Ecole du Louvre’da eğitimini sürdürdü.
1940’ta İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesinde H.T.Bossert’in asistanı oldu. 1944’te doktorasını yaptı, 1947’de doçentliğe, 1960’ta da profesörlüğe yükseldi. Uzun yıllar K.Bittel’le birlikte çalıştı. 1962-1963 yıllarında Almanya’da Saarbrücken Üniversitesinde konuk öğretim üyesi olarak görev yaptı. 1963’te yurda döndü ve 1964’te İstanbul Üniversitesinde Prehistorya Kürsüsü’nü kurdu. Şair Nail Çakırhan’la evlidir.
Halet Çambel 1939’da İstanbul Fransız Arkeoloji Enstitüsü adına Afyon, Pişmiş Kale, 1948-1949’da Afyon, Yazılıkaya-Midas kenti kazılarını yürüttü.
1946’da H.T.Bossert’le birlikte Adana’daki Kadirli-Karatepe’nin bilim dünyasına ilk kez tanıtılmasını sağladı. 1947’den başlayarak İstanbul Üniversitesi, Türk Tarih Kurumu ve Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü adına U.B.Alkım ve H.T.Bossert’ le birlikte Karatepe kazılarını yürüttü. Bu kazılar 1952’den bu yana onun başkanlığında sürdürülmektedir. Halet Çambel ayrıca 1965-1966’da Adana kentinin, 1966-1971 arasında Adana,Hatay,İçel illerinin eski yapıtlarının taranması ve belgelenmesi çalışmalarını da yürüttü.
Halet Çambel 1963’te İstanbul Üniversitesi Prehistorya Kürsüsü ve Chicago Üniversitesi Doğu Bilimleri Enstitüsü’nün oluşturduğu karma bir proje ile Siirt,Diyarbakır,Urfa illerinde yoğun bir yüzey taraması yaptı. Çalışmanın amacı, besin üretici-tarımcı köy topluluğu yaşayış biçiminin ilk kez ortaya çıkışı ve gelişerek etkinleşmesi ile ilgili belgelerin toplanıp yorumlanmasına yönelikti. 1964’teki Urfa-Bozova, Biris ve Söğüt Tarlası kazılarıyla 1968 ve 1970’teki Diyarbakır Girikihacıyan kazısı bu proje kapsamında gerçekleştirildi. Aynı araştırma kapsamı içinde belirlenen bir başka alan da Diyarbakır’daki Çayönü yerleşmesi oldu. Burada 1964’te Halet Çambel ve R.J.Braidwood başkanlığında başlayan kazı
aralıklarla sürdürülmüştür. 1984’te emekli olan Çambel, kazılara katılımını ve yazılarını emekliliğinde de sürdürdü.
1966’dan başlayarak Keban Barajı alanının taranması çalışmalarını üstlenen Halet Çambel’in, 1967’de Orta Doğu Teknik Üniversitesi Keban Bölgesi Tarihi Eserleri Kurtarma ve Değerlendirme Projesi’nin ve 1974’te Aşağı Fırat Projesi’nin kuruluşunda ve sürdürülmesinde önemli katkıları olmuştur. Ayrıca, 1978’de TÜBİTAK’a bağlı bir Arkeometri Ünitesi’ nin kurulmasında da etkin bir rol oynamıştır.
Birçok uluslararası meslek kuruluşunun üyesi olan Halet Çambel, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi içinde, yerli ve yabancı uzmanların yararlandığı bir prehistorya laboratuvarı da oluşturmuştur.
Arnavutköy’de “Kırmızı Yalı” olarak bilinen ailesinden kalma evini 2004 yılında Boğaziçi Üniversitesi’ne bağışladı. Yapı, Halet Çambel ve Nail Çakırhan Arkeoloji ve Geleneksel Mimarlık Araştırmaları Merkezi’ne dönüştürülmek üzere restore edilmektedir.
2005 yılında Hollanda devletinin kültür ve kalkınmaya hizmet edenlere verdiği Prens Claus ödülü’nün sahibi oldu.2010 yılında kendisine T.C. Kültür Bakanlığı tarafından Kültür ve Sanat Büyük Ödülü verildi.
1938’den günümüze çeşitli ulusal ve uluslararası bilimsel yayınlarda yer alan otuzu aşkın makalesi vardır.
• YAPITLAR (başlıca): “Karatepe Heykeltıraşlık Eserleri Hakkında Bazı Mülahazalar”, Belleten, (12), 1949; Karatepe Kazılan/Die Ausgrabungen attf dem Karatepe (H.T.Bossert, U.B.Alkım, N.Ongunsu ve İ.Süzen ile), 1950; “Anadolu’nun Tarihöncesinde Bugünkü Bazı Ana Sorunlar”, TTK Konferansları, I, 1963; “Güneydoğu Anadolu Tarihöncesi Araştırmalarının Kültür Tarihi Bakımından Önemi”, TTK Konferansları, IV, 1971; İstanbul ve Chicago Univeristeleri Karma Projesi Güneydoğu Anadolu Tarihöncesi Araştırmaları, I, (R.j.Braidvood ile), 1980.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi