CLAY, Henry (1777-1852)
ABD’li siyaset ve devlet adamı. Güney ve Kuzey eyaletleri arasındaki anlaşmazlıkları çözümlediği için “Büyük Arabulucu” olarak adlandırılmıştır.
12 Nisan 1777’de Virgınia Evaletı’nın Hanover ilçesinde doğdu, 29 Haziran 1852’de Washington’da öldü. 1781 ’de ailesiyle Richmond’a taşındı. Önce bir mağazada çalışan Clav, daha sonra Yüksek Adalet Mahkemesi’nde hakim olan Georgc Wythe’m yanında çalışmaya, hukuk alanında kendini yetiştirmeye başladı. Kasım 1797’de Virginia Barosu’na kabul edildi. Kentuckv Eyaleti’nde, Lexington’a taşındı, başarılı bir avukat oldu. 1799’da zengin bir işadamının kızıyla evlendi.
Cumhuriyetçi Paniğ e katılarak politikaya atıldı. Kentucky’de köleliğin yavaş yavaş kaldırılması görüşünü savundu. Daha sonra bu düşüncesini bırakarak Jefferson gibi köleliğin sürmesinden yana oldu. 1798’deki Yabancılar ve Kargaşalık Yasası’na karşı çıkan konuşmasıyla Kentuckv liler’in desteğini kazandı. 1S03-1809 arasında 7 dönem arka arkaya Yasama Meclisi’ne seçildi. 1806 ve 1810’da Birleşik Devletler Senatosu kısa dönem üyeliği yaptı.
1811 ’de Temsilciler Meclisi’ne seçilen Clay, altı kez meclis sözcülüğü görevini yürüttü. Ülkenin 1812’dc Ingiltere ile savaşa girmesinde etkili olan ve savaş şahinleri olarak adlandırılan önderlerden biriydi. 1814’te Gand’da (Ghent) İngilizlerle barış koşullarını görüşmekle görevlendirilen komisyonun da üyesiydi. 1815’teri 1825’e değin Birleşik Devletler Kongresi’nde Kentucky’nin önemli temsilcilerinden biriydi. Sanayileşmiş Doğu ile tarımcı Batı’yı birleştirmeyi amaçlayan “Amerikan Sistemi” kavramım geliştirdi. Koruyucu gümrükler, ulusal bir banka, toprak satışından elde edilecek gelirin eyaletler arasında bölüştürülmesi, başlıca düşünceleriydi.
1819’da Mıssourı bit eyalet olmak için başvurunca köle sorunu gündeme geldi. Missouri’de köleliğin sürmesini, eyaletin kuzeyinde ise köleliğin yasaklanmasını öngören 1 820 Missouri Antlaşması’nın hazırlanmasında Clay’in de rolü oldu.
1824 başkanlık seçimlerinde, Cumhuriyetçi Parti içinde bir başarı gösteremeyince John Quincy Adams’ ı desteklemeye karar verdi. Adants başkan seçilince Clay’i de dışişleri bakanlığına getirdi.
1825-1829 arasında dışişleri bakanlığı yapan Clay, diplomatik alanda başarılı olamadı. Latin Amerika’da Ispanya’ya karşı sürdürülen bağımsızlık hareketlerini destekleyen Clay, i 826’da Amerika’nın Panama Kongresi’ne katılmasını önerdiyse de bu gerçekleşmedi.
1828 başkanlık seçimlerinde Adams yenilgiye uğrayınca, Clay Kentucky’ye döndü. 1831’de senatoya seçildi ve 1842’ve kadar bu görevde kaldı. 1832’de Ulusal Cumhuriyetçiler tarafından başkanlığa aday gösterildi ise dejackson karşısında yenildi. 1830’larda kurulan Whig Partisi’nin başkanlığına getirildi.
1844’te Whig Partisi’nden başkanlık için aday gösterildi. Seçim kampanyasında Texas’m Amerikan Birli-ği’ne katılmasına karşı çıkışı, seçimi kaybetmesinde etken oldu.
Güneybatıdaki eyaletlerin Kuzey’e katılması Kuzey ve Güney arasındaki gerginliği artırmıştı. 1849’da senatör seçilen Clay, bu tehlikeyi önlemeyi başardı, bu nedenle de kendisine “Büyük Arabulucu” adı verildi. 1850 Antlaşması olarak anılan uzlaşmanın ana ilkelerini çizdi. Bu antlaşma ile köleliğin sürdüğü ve sürmediği eyaletler arasında sayısal bir denge kuruldu.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi