COPEAU, Jacques (1879-1949)
Fransız oyun yönetmeni, oyuncu. Tiyatroda Doğalcılık’a (Natüralizm) karşı çıkmış, yalınlık ilkesine dayanan şiirsel bir sahneleme ve oyunculuk tekniği geliştirmiştir.
4 Şubat 1879’da Paris’te doğdu, 20 Ekim 1949’da Beaune’da öldü. Kısa bir süre sanat yapıtı alım satımıyla uğraştıktan sonra 1904-1906 arasında L’Ermitage dergisinin tiyatro eleştirmenliğini yaptı. 1907’de yazmaya başladığı La Grande Revue dergisinde iki yıl boyunca tiyatro yazıları yayımladı. 1909’da Andre Gide’le birlikte kurduğu La Nouvelle Revue Française dergisinin yayım kurulunda görev aldı. Dostoyevski’den uyarladığı Karamazov Kardeşler’ı 1911’de sahneledi. 1913’te deneysel bir tiyatro anlayışı çerçevesinde Vieux-Colombier Tiyatrosu’nu kurdu. I.Dünya Savaşı başlayınca toplulukla birlikte New York’a gitti. Burada iki sezon kalarak Shakespeare’den Claudel’e dek birçok klasik ve modern oyun sahneledi. 1919’da Paris’e döndü. Bir tiyatro okulu kurarak Vieux Colombier Tiyatrosu anlayışını canlandırmaya çalıştıysa da başarılı olamadı. 1924’te öğrenci oyuncularıyla Burgonya’ya gitti, burada oyunculuk ve sahneleme tekniği dersleri verdi.1926’da Basel’e geçen topluluk, Burgonya köylülerinin taktığı Les Copiaux adıyla 1930’a değin oyunlar sahneledi. 1936’da Comedie Française’in yöneticisi olan Copeau, dört yıl boyunca Shakespeare ve klasik Fransız yazarlarının oyunlarını yönetti. Yaşamının son yıllarında Shakespeare’den çeviriler yaptı. 1942’de yayımlanan Le Theâtre populaire (“Halk Tiyatrosu”) adlı kitabında tiyatro görüşünü anlattı.
Copeau, Stanislavski ve Craig gibi sanatçılardan esinlenerek bir tiyatro anlayışı geliştirmiştir. Ona göre, tiyatronun bir tecim aracı olması, birtakım kaba saba ve ucuz anlatım biçimlerinin oluşmasına yol açmıştır. Tecimsel tiyatronun bu kurumlaşmış anlayışını çeşitli dergilerde çıkan yazılarında irdelemiş olan Copeau, 1911’den başlayarak görüşleri doğrultusunda sahnelediği oyunlarla, tiyatroya birçok yenilik getirmiştir. Bu yeniliklerin en önemli ve kalıcı olanı, sahnelediği çağdaş oyunlarda oyun boyunca değişmeyen sürekli dekorlar kullanmasıdır. Bunun ı dışında Copeau’nun sahnesi oldukça yalındır. Oyuncu ve izleyici arasındaki sınırı kaldırabilmek amacıyla, sahnesini Elizabeth Çağı İngiliz tiyatrosundaki (16. yy’m ikinci yarısı) anlayışla kurmuştur: Oyunu geleneksel sahne çerçevesinin dışına taşırarak oyuncu ve izleyicinin iki ayrı mekânda bulunmalarının yarattığı yanılsamayı kırmaya yönelmiştir. Sahneden yan duvarları da kaldırmış, mekânı belirlemek için yalnızca ışığı kullanmıştır. Buna karşın Copeau yanılsamayı tümüyle kaldırmaktan yana değildi. Yaşamı, sahnede şiirsel bir anlatımla yansılardı. “Saf tiyatro” olarak nitelediği biçimi yakalayabilmek için, tiyatronun tüm yönlerini aynı anlayışla ele alırdı. Örneğin oyunculuk anlayışı, gerçek ve şiirsel bir yanılsamanın yaratılmasında anahtar durumundaydı. Dışavurumcu (ekspresyonist) bir sonuca ulaşacak olan oyuncunun, bu noktaya kendi iç gerçekliğinden yola çıkarak varmasını isterdi.
Oyunu süsleyen öğelerden çok, oyunun kendisini vurgulayan Copeau, bu amaçla oyuncuların eğitimi üzerinde durmuştur. Kurduğu topluluk, Stanislavski’ nin Büyük Moskova Sanat Tiyatrosu’yla eşdeğer sayılmıştır.
• YAPITLAR (başlıca): Oyun: Les Freres Karamaz ov, 1911, (“Karamazov Kardeşler”); La Maison natale, 1923, (“Baba Ocağı”); Le Pelit pauvre, 1946, (“Küçük Yoksul Adam”). Kitap: Souvenirs du Vieux-Colombier, 1931, (“Vieux-Colombier Anıları”); Le Theâtrepopulaire, 1942, (“Halk Tiyatrosu”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi