CUJAS, Jacques (1522-1590)
Fransız, hukukçu. Roma hukukunda Hümanist Okul’un en önemli temsilcisidir.
Iacopus CuiaciusJacques Cujas 1522’de Toulouse’da doğdu, 4 Ekim 1590’da Bourges’da öldü. Hukuk öğrenimi gördü, Latince ve Yunanca öğrendi. 1547’de Toulouse, 1555’te Bourges, 1567’de Valance üniversitelerinde ders veren Cujas’m, tüm Avrupa ülkelerinden gelen öğrencileri arasında İtalyan hümanisti Scaliger ve Fransız hukukçu Pithou da bulunmaktaydı. IX. Charles ve III. Henri’nin himayesine giren Cujas, 16.yy’daki din savaşları sırasında tarafsız kalarak kendisine “Roma Hukukçularının Prensi” unvanını kazandıran yapıtlarını yazdı.
Cujas, Roma hukukunda Hümanist Okul’un en büyük temsilcisidir. Hümanist Okul, Roma hukukunda kendisinden önceki Glossatorlar ve Postglos-satorlar okullarından çok farklı bir yönde gelişmiştir. Glossatorlar, bilimsel bir yöntemle çalışmalarının yanı sıra, Roma hukukunun meriyette bir hukuk olması nedeniyle uygulamayla da ilgilenmişlerdi. Aynı şekilde Postglossatorlar da, uygulamaya önem vermişler ve Roma hukuku kurallarını kendi zamanlarındaki gereksinmelere yanıt verecek biçimde yorumlamışlardı. Oysa Hümanist Okul’un başlıca amacı, Iustinianus yasalarını, filoloji ve tarih bilimlerinin yardımı ile anlamak ve araştırmaktı. Hümünist Okul’ un temsilcileri, Glossatorlar’ın ve Postglossatorlar.’ m Roma hukukunu zamanlarına uygulamak için yaptıkları yorumları gereksiz görerek reddetmekteydiler. Hümanist Okul için, Roma hukukunu uygulamak sorunu yoktur ve o devirde Fransa’da egemen olan anlayışa göre, her ülke kendi ulusal hukukunu uygulamalıdır. Hümanist Okul’un kurucusu Alciati’ den sonra en önemli temsilcisi olan Cujas, Iustinianus yasalarındaki hukuk kurallarını asıllarma dönüştürmüştür. Roma hukukunu tarihsel açıdan inceleme yöntemini ilk kez kullanan Cujas, Alciati’nin yolundan giderek Digesta metinlerinin yorumlamak incelemesi üzerine çalışmıştır. Ancak bunu, Iustinianus Hukuku’nu incelemekten çok, metinlerin ilk anlamlarını ortaya çıkarmak amacıyla yapmış, böylece Roma’nm çeşitli devirlerindeki hukuk öğretilerini sistematik bir biçimde yeniden ortaya koymuştur.
Yapıtlarında duru ve açık bir biçimin egemen olduğu Cujas’ın edebi ve tarihsel bir olgu olarak ele aldığı Roma hukuku çalışmaları klasik kültürün hümanizmacı canlanmasının bir parçasıdır. Cujas, başta Ulpian’ın Regulae’si, Consultatio ve Paul’ün Senterıtiae’sinden parçalar olmak üzere çok sayıda bilinmeyen belgeyi buldu ve aralarında Theodosius Codex’in de bulunduğu çok sayıda metni yeniden yayımladı. Feodal hukuk ve kilise hukuku üzerine kitaplar yazdı. En önemli yapıtı olan Observationum et emerıdationum libri XXVIII, 1556’dan ölümüne değin yayımlandı. Son 4 kitabı ise, Pithou, Cujas’m ölümünden sonra yayımladı. Digesta’yı çeşitli başlıklar altında özetleyen ve yorumlayan Cujas, Iustinianus metinlerini özgün biçim ve anlamına kavuşturmayı amaçlamaktadır. Papinianus üzerine yazdığı yorum ve eleştiri kitabı ölümünden sonra yayımlandı. Roma hukuku konusunda çok sayıda öğrenci yetiştiren Cujas’ın toplu eserleri ise yine ölümünden sonra 1648’de Charles Annibal Fabrot tarafından yayımlanmıştır.
• YAPITLAR (başlıca): C.A. Fabrot, Opera Omnıa, 1658, (“Bütün Eserler”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi