COUSTEAU, Jacques-Yves (1910 – 25 Haziran 1997, Paris)
Fransız okyanus araştırmacısı ve belgesel film yönetmeni. Okyanusbilim ve deniz dibi araştırmalarının yanı sıra, sualtı dünyasını belgeleyen filmleriyle tanınır.
11 Haziran 1910’da, Bordeaux yakınlarındaki Saint-Andre-de-Cubzac’ta doğdu. Brest Deniz Harp Akademisi’ni bitirince subay olarak Fransız Deniz Kuvvetleri’ne katıldı ve uzun yıllar korvet kaptanlığı yaptı. Akdeniz kıyısındaki Toulon ve Marsilya’da birer merkez kurarak Deniz Kuvvetleri adına okyanus ve sualtı araştırmalarım örgütledi; 1950’de “Calypso” araştırma gemisinin kaptanlığına, 1957’de de Monako’daki. Okyanusbilim Müzesi’nin yöneticiliğine getirildi. 1984’te de bu görevlerini sürdüren Cousteau çeşitli ülkelerdeki pek çok bilim ve sanat kuruluşunun onur üyeliğine seçilmiş, Legion d’hon-neur nişanını, ABD’deki National Geographical Society’nin altın madalyasını ve denizlerin korunmasını desteklemek amacıyla İtalya’nın düzenlediği özel Cervia ödülünü almıştır. Sualtı arkeolojisinin öncülerinden biri olan, araştırma gezilerini belgeleyen kitap ve makaleleriyle okyanusbilim araştırmalarına geniş kitlelerin ilgisini çekmeyi başaran Cousteau özellikle sualtı dünyasını konu alan çekimleriyle çağın en tanınmış belgesel film yönetmenlerinden biridir. Paris, Cannes ve Venedik film festivallerindeki çeşitli ödüllerin yanı sıra, Le monde du silence (Sessiz Dünya) ve Le monde sans soleil (“Güneşsiz Dünya”) adlı yapımları belgesel film dalında Oscar Ödülü’nü kazanmıştır.
Sualtı arkeolojisinin, dalgıç başlıklı sünger avcılarınca yürütülen tehlikeli ve verimsiz bir çalışma olmaktan çıkıp gelişebilmesi için, her şeyden önce denizin derinliklerinde çalışacak arkeologların özel dalış araçlarıyla donatılması gerekliydi. Cousteau da sualtı araştırmalarına başladığı ilk yıllarda öncelikle bu konu üzerine eğilmiş ve 1938’de kapalı devre çalışan bir “suciğeri” yapmıştı. Sonradan bir oksijen tüpüne bağlayarak geliştirdiği sualtı solunum aygıtı, hem dalış süresini büyük ölçüde artırmış, hem de dalgıçlara çok büyük bir hareket özerkliği getirmişti. Böylece, “Calypso”nun Yunanistan kıta sahanlığındaki çalışmasından başlayarak, pek çok denizde arkeolojik kazılar gerçekleştirilebildi.
Kızıldeniz ve Hint Okyanusu yoluyla Kuzey Alaska’ya dek uzanan, Şili kıyılarını ve Antarktika’yı kapsayan gezilerinde, gene kendi tasarımı olan özel sualtı kamerasıyla tüm araştırmalarını ve okyanus canlılarını büyük bir başarıyla görüntüleyen Cousteau, insanların 100 m derinlikteki sualtı evlerinde yaşama koşullarını inceleyen bir araştırma programının da yöneticilik yaptı.
24 Kasım 1988’de, Fransız Akademisi’ne seçildi. 2 Aralık 1990 eşi Simone Cousteau kanserden hayatını kaybetti. 1991 Haziranında Cousteau Francine Triplet ile yeni bir evlilik yaptı. Evlenmeden önce yeni eşinden iki tane çocuğu olmuştu, Dianne ve Pierre-Yves.
1992’de Birleşmiş Milletlerin Rio de Janeiro’da (Brezilya) düzenledikleri çevre ve gelişme hakkındaki konferansa davet edildi. BM’nin ve daha sonra Dünya Bankasının sürekli danışmanı oldu.
Aynı sene Gelecek Nesillerin Hakkı Konseyinde başkan seçildi.
25 Haziran 1997’de Paris’te vefat eden Cousteau’nun adı, doğduğu şehirde Komutan Cousteau Sokağı şekliyle verildi.
• YAPITLAR (başlıca): Film: Par dix – huit metres de fond, 1943, (“On Sekiz Metre Derinlikte”); Paysages du silence, 1947, (“Sessizliğin Görüntüleri”); Le monde du silence, 1955, (Sessiz Dünya); Le monde sans soleil, 1964, (“Güneşsiz Dünya”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi