CAYROL, Jean (1911 – 10 Şubat 2005)
Fransız, şair ve romancı. Bireyin yabancılaşmasını nouveau roman (Yeni Roman) akımına yakın bir anlatımla işleyen romanlarıyla tanınmıştır.
6 Haziran 19i 1 ’de, Bordeaus’da doğdu. Şiir yazmaya II. Dünya Savaşı öncesi yıllarında başladı. Savaş sırasında Direniş Hareketi’ne katıldığı için 1942’de Gestapo tarafından tutuklanarak Mauthausen toplama kampına gönderildi. Orada geçirdiği günler Cayrol’un dünyaya bakışının ve üslubunun biçimlenmesinde önemli bir rol oynadı.
Çe n’est pas la mer (“Bu Deniz Değildir”), Le Hollandais volant (“Uçan Hollandalı”) vc L’Age do’or (“Akın Çağ”) adlı kitaplarında topladığı savaş öncesi şiirleri Gerçeküstücülük etkileri taşır. Miroir de la Redcmpıion (“Kurtuluşun Aynası”) ve Poemes de la nuit et du brouillard (“Gece ve Sis Şiirleri”) adlı şiir kitapları ise savaş yıllarındaki izlenimlerinin ve toplama kampı deneyiminin etkisiyle değişen üslubunu yansıtır, bu dönem şiirleri acı çeken insanlığa duyulan yakınlıkla yoğun dini duyguları birleştirir.
1950’de yayımlanan ve roman kuramım geliştirdiği Lazare parmi nous (“Aramızdaki Lazarus”) adlı denemesinde de yazarın toplama kampındaki yaşantısının etkileri ağırlık kazanır. Onun için, toplama kampındaki dünya, kurtuluşa varmak için acı çekmek zorunda olan insanlığın içinde bulunduğu durumun bir aynasıdır. Hıristiyan mitolojisinde İsa tarafından dıriltildiğine inanılan Lazarus, Cayrol’un dünyaya bakışında oldukça önem kazanan bir imgedir. Laza-rus’un simgelediği terkedilmişlik, yalnızlık ve yokluk insanlığın kaderinde vardır. Cayrol’un bu denemesinde açımladığı roman kuramı Robbe-Grillet, Duras ve Butor gibi Fransız romancıları tarafından geliştirilen nouveau roman (Yeni Roman) anlayışına yakınlaşır.
1947-1950 yıllarında yayımlanan ve Cayrol’a ödül kazandıran Je vivrai l’amour des autres (“Başkalarının Aşklarını Yaşayacağım”) adlı roman üçlemesi dünyanın tüm acılarını yüklenmesi açısından Isa’yı andıran toplum dışı bir bireyi ele alır. La noire (“Siyah Derili Kadın”), L’espace d’une nuit (“Bir Gece içinde”), La gafje (“Pot”), Les corps etrangers (“Yabancı Gövdeler”) ve Le froid du soleil (“Güneşin Soğuğu”) adlı öteki romanlarında da yaşamın tükenmişliği, bireyin yabancılaşması ve nesneler dünyasının insana egemen olması gibi temalar ağırlık kazanır.
Cavrol, insanlara ve nesnelere yabancılaşmış bireyin toplum dışında karanlık ve edilgen bir yaşam içinde sürüklenişini efe alarak savaş sonrası Fransız edebiyatında önem kazanan bir temayı işlemiş, tür olarak nouveau roman’u yaklaşmıştır. Alain Resnaıs yapımı iki filmin senaryosu da Cayrol’a aittir. Bunlardan 1955 yapımı Nuit et Brouillard (“Gece ve Sis”) Nazi toplama kampları üzerine bir belgeseldir; 1963 yapımı Muriel, ou le ternps d’un retour (“Muriel, va da Acı Hatıralar”) ise geçmişleriyle hesaplaşmaya çalışan insanları ele alır.
• YAPITLAR (başlıca): Şiir: Ce n’est pas la iner, 1935, (“Bu Deniz Değildir”); Le Hollandais volant, 1936, (“Uçan Hollandalı”); L’Age d’or, 1939, (“Altın Çağ”); Miroir de la Redemption, İ944, (“Kurtuluşun Aynası”); Poemes de la nuit et du brouillard, 1945, (“Gece ve Sis Şiirleri”). Roman: Je vivrai l’amour des autres, 1947-1950, (“Başkalarının Aşklarım Yaşayacağım”); La noire, 1949, (“Siyah Derili Kadın”); L’espace d’urıe nuit, 1954, (“Bir Gece İçinde”); Le demenagement, 1956, (“Taşınma”); La gafje, 1957, (“Pot”); Les corps etrangers, 1959, (“Yabancı Gövdeler”); Le frotd du soleil, 1963, (“Güneşin Soğuğu”). Deneme: Lazare parmi nous, 1950, (“Aramızdaki Lazarus”). Senaryo: Nuit et Brouillard, 1955, (“Gece ve Sis”); Muriel, ou le temps d’un retour, 1963, (“Muriel ya da Acı Hatıralar”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi