CAMÖES, Luis de (1524-1580)
Portekizli şair. Os Lusiadas epik şiiri ile gelecek kuşakların Portekiz, İspanyol ve daha sonra Brezilya şiiri üzerinde kalıcı etkisi olmuştur.
Luis Vaz de Camöes Lizbon’da doğdu, 10 Haziran 1580’de aynı yerde öldü. Soylu bir aileden geliyordu ve ünlü Portekizli kâşif Vasco da Gama’nın akrabasıydı. Kesin olarak kanıtlanmamış olmakla birlikte Coimbra Universitesi’nde okuduğu sanılıyor. Gençliğinde asker olarak Fas’ta bulundu ve Ceuta’da Araplarla girişilen bir çatışmada bir gözünü yitirdi. Lizbon’a döndüken bir süre sonra bir kavgada bir krallık memurunu yaraladığı için bir yıl hapis yattı. 1553’te Kral tarafından bağışlanarak Hindistan’a gitti. 17 yıl Hindistan, Mozambik ve Hint Okyanusu çevresinde çeşitli yerlerde bulundu, kimi savaş ve keşif gezilerine katıldı. Bu yıllar boyunca büyük epik şiiri Os Lusiadas’ı(“ Lusus Oğullan” ;Lusus, Portekiz’ in efsanevi kurucusudur) yazdı. 1570’te o dönemdeki kâşiflerin tersine, büyük bir servet toplayamadan Lizbon’a döndü. Os Lusiadas’ 1572’de bastırmayı başardı. Lirik şiirleri ve üç oyunu ise ancak ölümünden sonra yayımlandı.
Camöes’e ülkesi ve daha sonra tüm Iberya yarımadası çapında ün sağlayan yapıtının Os Lusiadas olmasına karşın, ölümünden sonra yayımlanan lirik şiirleri de Portekiz edebiyatının başyapıtları arasında sayılmıştır. Os Lusiadas kimi eleştirmenlerce Portekiz halkının destanı olarak tanımlanır. Gerçekten de destanın adının da gösterdiği gibi, Camöes Portekiz halkının tarihini geçmişten başlayarak geleceğe ilişkin kehanetlerle birlikte yazmayı amaçlamıştır. Os Lusiadas’ta en ön planda görünen Vasco da Gama ve başka Portekizli kâşiflerin serüvenleridir; ancak buna koşut olarak Portekiz ulusunun tarihi de ayrıntılı olarak işlenir. Bu iki anlatı da mitolojik bir çerçeve içine yerleştirilmiştir. Böylece Os Lusiadas üç büyük düzlemin (Camöes’in çağdaşı olduğu kahramanlık öyküleri, Portekiz tarihi ve mitoloji) karıştığı, efsane ve gerçek tarihin içiçe geçtiği bir yapıt olarak belirir. Destanın görkemli ve akıcı şiir dili, Rönesans hümanizmiyle Hıristiyanlığı, Portekiz ulusçuluğuyla evrensel değerlere bağlılığı kaynaştırarak, ortaya Portekizce ve İspanyolca edebiyatın gelecek dönemleri için zengin bir malzeme ve esin kaynağı çıkmasını sağlamıştır.
• YAPITLAR (başlıca): Şiir: Os Lusiadas, 1572, (“Lusus Oğulları”); Rhythmas de Luis de Camöes, (ö.s.), 1595, (“Luis de Camöes’in Lirikleri”). Oyun: Anfitrioes, (ö.s.), ve Filodemo, (ö.s.), Primeire Parte dos Autos e Comedias Portuquesas Feitas por A. Prestes e por L. de C. içinde, 1587; El-Rei Seleuco, (ö.s.), Obras Completas içinde, 1644-1645.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi