Moïse Kapenda Tshombe, bazen Tshombé olarak yazılan, Kongo'lu bir iş insanı ve siyasetçiydi. 10 Kasım 1919 - 29 Haziran 1969 tarihleri arasında, 1960'tan 1963'e kadar Katanga Eyaleti'nin bağımsızlık yanlısı Devlet Başkanı ve 1964'ten 1965'e kadar da Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nin Başbakanı olarak görev yaptı.
Tshombe, bir asil Lunda ailesine doğdu ve Katanga Eyaleti'nde birkaç işletme işletti. Daha sonra siyasete atıldı ve 1958'de pro-Batı, anti-komünist CONAKAT partisini kurarak Katanga eyaletine özerklik talep etti. Kongo'nun Haziran 1960'ta bağımsızlığını kazanmasının ardından, Tshombe eyaletin başkanı oldu ve kısa sürede merkezi hükümetin solcu başbakanı Patrice Lumumba ile çatışmaya girdi. Lumumba'yı komünist sempatizanlığıyla suçlayarak, Katanga'nın bağımsızlığını ilan etti ve Kongo Krizi'ne katkıda bulundu. Lumumba'nın devrilmesi ve idamının ardından, Katanga ayaklanması 1963'te bastırıldı ve Tshombe sürgüne gönderildi. Bir sonraki yıl, Lumumba'nın destekçileri olan Simba ayaklanmasına karşı yeni bir koalisyon hükümetinin bir parçası olarak ülkenin başbakanı yapıldı. 1965'te, Mart ve Nisan genel seçimlerini rahatça kazanan CONACO ittifakını kurdu. Ancak, aynı yılın Ekim ayında Başbakanlık görevinden alındı ve yerine Évariste Kimba getirildi. Kongo Krizi'ni sona erdiren Kasım 1965 darbesinin ardından, ihanetle suçlandı ve tekrar sürgüne gönderildi. Dört yıl sonra öldü.
Erken Dönem
Moïse Kapenda Tshombe, Lunda etnik grup üyesi olarak, başarılı bir iş insanının oğlu olarak Belçika Kongo'su, Musumba yakınlarında doğdu. Tshombe ailesi, Lunda halkının geleneksel kralı olan Mwaant Yav olarak hizmet veren bir dizi Tshombe'nin soyundan geliyordu. Eğitimini Amerikan misyoner okulunda aldı ve daha sonra muhasebeci olarak eğitim gördü. 1950'lerde Katanga Eyaleti'ndeki bir dizi mağazayı devraldı, ancak başarısız oldu. Tshombe, bir dizi işletme işletti, ancak hepsi başarısız oldu ve zengin ailesinin ona maddi destek sağlaması gerekti. Daha sonra Tshombe siyasete atıldı.
Katanga, Union Minière şirketi tarafından madenlerin çıkarıldığı bakır, kalay ve uranyum bakımından zengin olmasıyla Belçika Kongo'sundaki diğer eyaletlerden farklıydı. Madenlerin sağladığı zenginlik, 1950'lerde 32.000 Belçikalının Katanga'ya yerleşmesine neden oldu ve Katanga, Belçika Kongo'sundaki diğer eyaletlere göre daha fazla beyaz yerleşimciye sahipti. Madencilik endüstrisi, Afrika standartlarına göre iyi ücretli işler sağladı ve bu nedenle Katanga eyaleti, Belçika Kongo'sunun diğer eyaletlerinden göçmenleri çekti.
Tshombe, Lunda soylularının birçok üyesi gibi, yerleşik elitlere yakındı ve Katanga'ya giren Kasai Baluba akınından tehdit altında hissetti. 1950'lerin sonlarında, Belçikalılar Belçika Kongo'sunda sınırlı bir demokrasi derecesine izin verdi ve 1957'deki ilk belediye seçimlerinde seçilen belediye başkanlarının çoğu Baluba idi, bu da Lunda'nın kendi eyaletlerinde marjinalleştirilecekleri korkularına neden oldu. Tshombe'nin siyasi katılımı, Baluba hakimiyetinin algılanan tehdidine yanıt olarak 1957'de başladı.
Siyasi Kariyeri
Godefroid Munongo ile birlikte, Katanga Kabileler Federasyonu (CONAKAT) partisini kurdu. CONAKAT, Belçika kolonyal imparatorluğundan bağımsız bir federal Kongo'yu destekledi. CONAKAT, Belçika Kongo'sunun diğer eyaletlerinden Katanga'ya "göç" olarak algılanan sorunları ele almak amacıyla Ekim 1958'de kuruldu ve platformu, "yerli" Katanga halklarının haklarını koruyarak "göçü" sona erdirilmesini öngördü. CONAKAT'ın çoğunluğu, çoğunluğu güney Katanga'da yaşayan Lunda, Batabwa, Tshowke ve Bayeke'den oluşuyordu.
Lunda elitlerinin diğer üyeleriyle ortak bir noktada, aristokrat Tshombe, 17. ve 18. yüzyıllarda bugünkü Zambiya olan Kuzey Rodezya, Güney Belçika Kongo ve Kuzey Angola'nın büyük bir kısmını kaplayan Lunda Krallığı'na nostaljik bir şekilde bakıyordu. CONAKAT, Katanga'daki beyaz Belçika yerleşimcileri temsil eden Union Katangaise partisi ile seçim ittifakı oluşturdu. Hem CONAKAT hem de Union Katangaise, Katanga'daki maden endüstrisi tarafından üretilen zenginliğin Katanga'da kalması için bağımsız bir Kongo içinde geniş bir özerklik istedi. "Göç"e karşı özerklik çağrıları yapan CONAKAT'a karşılık, Katanga'daki "göçmenler" genellikle daha merkeziyetçi bir devlet çağrısı yapan partileri destekliyordu.
.png)
Çombe'nin liderliğindeki Conakat, öncelikle Katanga'nın zengin bakır madenlerinin Kongo ekonomisinin yükünü taşıdığı gerekçesiyle bu ülkeden ayrılarak tam bağımsız bir devlet olmasını savunuyordu. Ancak, 1960'ta Belçika hükümetinin çağrısıyla toplanan bir konferansta, Kongo'nun yarı özerk bir eyaletler konfederasyonuna dönüşmesini önererek, tam bağımsızlık önerilerini kısmen geri çekti. Ancak, bu öneri destek bulamadı ve Kongo milliyetçilerinin önderi Lumumba'nın güçlü bir merkezi hükümet kurma önerisi kabul edildi. Sonrasında, Mayıs 1960'ta yapılan ilk ulusal seçimlerde Conakat, Kongo Ulusal Meclisi'nde sadece 8 üye kazanabildi. Ancak Çombe, Katanga Eyalet Meclisi'nde çoğunluğu elde etti ve Katanga Eyalet Başkanı olarak 11 Temmuz 1960'ta Katanga'nın bağımsızlığını ilan etti.
Katanga'nın bağımsızlığını ilan etmesinden sonra, Kongo birlikleriyle Katanga birlikleri arasındaki çatışmalar şiddetlendi. Belçika hükümetinden önemli ölçüde askeri ve mali destek alan Çombe hükümeti, bölgedeki ayrılıkçı hareketi sona erdirmek için Birleşmiş Milletler güçleriyle çatışmalara girdi. Bu sırada, Kongo'nun birliğini sağlamaya çalışan Başbakan Lumumba görevden alındı ve öldürüldü. Çombe, Cumhurbaşkanı Kasavubu ile uzlaşma görüşmelerine başladı ancak sonrasında ayrıldı ve Katanga Birleşmiş Milletler'den ayrıldığını açıkladı. Ocak 1963'te BM güçleri Katanga'nın başkenti Elisabethville'i ele geçirerek Katanga direnişine son verdi. Çombe, Kolvezi kentine sığınarak Ispanya'ya kaçtı.
Bir yıl boyunca sürgünde kalan Çombe, Stanleyville'de başlayan köylü ayaklanmasını bastırmak üzere Kasavubu tarafından Kongo'ya çağrıldı. Başbakan olarak atanarak ayaklanmayı bastırdı ve daha sonra Cana-co adlı bir parti kurarak gücünü artırdı. Ancak, Kasım 1965'te başbakanlık görevinden uzaklaştırıldı. Kasım 1965'te yönetimi ele geçiren General Mobutu, seçimleri iptal etti ve yeni başkan oldu. Çombe, tekrar Ispanya'ya kaçtı. Mart 1967'de yurduna ihanet suçuyla ölüm cezasına çarptırıldı ve Temmuz 1967'de zorla Cezayir'e götürülerek öldürüldü.