CHAMBERLAİN, Neville (1869-1940)
İngiliz siyaset adamı. 1937-1940 arasında başbakanlık yapmıştır.
Arthur Neville Chamberlain, 18 Mart 1869’da Birmingham’da doğdu, 9 Kasım 1940’ta jHampshire’ da öldü. İngiliz devlet adamı Joseph Chamberlain’m oğlu, Sir Austen Chamberlain’m üvey kardeşidir. Gençliğinde babasının Bahama Adaları’ndaki kenevir plantasyonları yönetti. Daha sonra Birmingham’a döndü ve madeni eşya sanayicisi olarak büyük servet yaptı. 1915’te Birmingham kentinin belediye başkanı oldu ve ertesi yıl kentte belediyeye ait bir banka kurdu.
1916’da David Lloyd George’un I.Dünya Savaşı koalisyon hükümetinde, ulusal hizmetler genel yöneticisi görevini üstlendi. Ağustos 1917’de bu görevinden istifa etti. 1918 seçimlerinde Muhafazakâr Parti’ den milletvekili seçilerek Avam Kamarası’na girdi. 1922-1923 arasında Posta Genel Müdürlüğü’nde, 1923’te Silahlı Kuvvetler Genel Saymanlığı’nda görev aldı. 1923 ile 1924-1929 arasında ve 1931’de sağlık bakanı olan Chamberlain, 1923-1924 ile 1931-1937 arasında maliye bakanlığı yaptı. Maliye bakanı iken iktisadi durumun bozukluğu karşısında hükümeti iktisadi reformlar yapmaya zorladı ve 1932’de Ingiliz Uluslar Topluluğu içindeki iktisadi ilişkileri düzenleyen Ottawa Antlaşması’na katıldı. 1937’de başbakan olan Chamberlain II.Dünya Savaşı öncesinde ve savaşın ilk yıllarında İngiltere’nin en etkin siyaset adamlarından biri oldu.
Chamberlain başbakanlığının ilk yıllarında yaklaşan savaş tehlikesi karşısında, bir yandan, İngiltere’ yi hızla silahlandırırken, diğer yandan, barış dönemini uzatma çabalarım sürdürdü. Eylül 1938’de Almanya’nın Çekoslovakya’yı işgal etmesiyle doğan bunalımın ertesinde, üç kez Almanya’ya giderek soruna çözüm bulmaya çalıştı, ancak bu çabaları başarısızlıkla sonuçlandı. 30 Eylül 1938’de, Daladier, Mussolini ve Hitler’le birlikte Münih Antlaşması’nı imzalayarak Hitler’in taleplerini kabul etti. 10-16 Mart 1939’da Almanya’nın Çekoslavakya işgalini sürdürmesi üzerine Chamberlain, benzer saldırılar karşısında Polonya’ nin, Romanya’nın ve Yunanistan’ın destekleneceğini açıklayan Ingiliz-Fransız ortak bildirisinin yayınlanmasına önayak oldu. Ertesi ay, İngiliz tarihinde ilk kez, barış sırasında askere alma işlemini başlattı. 23 Ağustos 1939’daki Almanya-SSCB saldırmazlık antlaşmasının imzalanmasından sonra, Ingiltere, SSCB, Fransa arasında karşılıklı yardım planı yürürlüğe girdi. Ardından 24 Ağustos’ta Ingiltere-Polonya paktı açıklandı.
Bütün bu antlaşmaların ardından, 1 Eylül 1939’da Almanya’nın Polonya’ya saldırmasıyla II. Dünya Savaşı başlamış oldu. Ingiltere 3 Eylül 1939’da Almanya’ya savaş ilan etti. Chamberlain Ingiltere’nin savaşa girmesinden sonra da başbakanlık görevini sürdürdü. Liberaller ve Muhafazakârlar, Chamberlain’m savaş nedeniyle önerdiği koalisyonu reddettiler. Bunun üzerine Chamberlain, hükümete Churchill’i alarak onu donanma bakanı yaptı. Chamberlain, Nisan 1940’ta İngiltere’nin Norveç’e düzenlediği seferin başarısızlığa uğramasından sonra Muhafazakârların desteğini yitirdi. Ardından, Almanya’ nin Hollanda, Danimarka ve Belçika’yı işgal etmesi üzerine 10 Mayıs 1940’ta başbakanlıktan istifa etti. Chamberlain bundan sonra, 30 Eylül 1940’a kadar Churchill’in koalisyon hükümetinde Devlet Danışma Meclisi başkanlığı yaptı. Hastalanınca görevinden ve parti başkanlığından ayrıldı. Kısa bir süre sonra da öldü.
• KAYNAKLAR: Feiling, The Life of Neville Chamberlain, 1946; M.Gilbert, R. Gott, The Appeasers, 1963; I.Macleod, Neville Chamberlain, 1961.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi