Nikolay Gavriloviç Çernişevski (1828-1889), Rus yazar, filozof ve devrimci bir düşünürdü. Çernişevski, 19. yüzyıl Rus düşünce dünyasında etkili bir figürdü ve özellikle radikal düşünceleriyle tanınıyordu.
Çernişevski'nin en önemli eseri, "Ne yapmalı?" adlı romanıdır. Bu eser, 1863-1864 yılları arasında yayımlandı ve Rusya'daki toplumsal sorunları ele alarak sosyalizmin ve devrimin fikirlerini savundu. "Ne yapmalı?" adlı eser, sonraki yıllarda Rusya'daki Marksist ve sosyalist hareketleri etkilemiş ve Lenin'in önderliğindeki Bolşevik Partisi tarafından önemli bir referans olarak kabul edilmiştir.
Çernişevski aynı zamanda "Deniz Feneri" adlı bir derginin editörlüğünü de yapmıştır. Dergi, radikal fikirleri destekleyen bir platform olarak önem kazanmıştır. Çernişevski'nin düşünceleri, dönemin Rusya'sında genç devrimciler ve sosyalistler arasında büyük bir etki yaratmıştır. Ancak, yaşadığı dönemde devrimci faaliyetleri nedeniyle hükümet tarafından sürgüne gönderilmiş ve zorlu koşullarda yaşamıştır.
Çernişevski'nin felsefi ve edebi eserleri, Rus toplumunun çeşitli yönlerini sorgulayan ve değiştirmeye yönelik çağrılarda bulunan önemli metinlerdir.
Çernişevski, Rus siyasal düşüncesinin Batıcılık akımının bir parçası olarak kabul edilir; özellikle Batıcılar'ın sosyalist kanadında, Belinski ve Herzen'in ardından gelir. Çernişevski'nin düşünsel etkileri üç ana kategoriye ayrılabilir: İlk olarak, genel felsefede Sol Hegelciler gibi düşünürlerden etkilenmiştir, ikincisi Fransız ve İngiliz sosyalistleri, ve üçüncüsü ise iktisadi konularda John Stuart Mill'in Utilitarizmi'nden gelmektedir.
"Ne Yapmalı?" romanından önce, Çernişevski'nin Mill'in eserlerini Rusça'ya çevirdiği bir çeviri ve sanat kuramı üzerine bir kitabı vardı. J.S. Mill'in Political Economy Principles eserini çevirirken, eklediği notlar aracılığıyla onun görüşlerini sosyalist bir perspektife yorumlamıştır. Ayrıca, 1855'te yazdığı "Sanat ile Gerçeklik Arasındaki Estetik İlişkiler" adlı kitabında, Belinski'nin Utilitarist sanat görüşüne pozitivist ve materyalist bir temel getirmiştir. Bu eğilim, Sovremennik dergisindeki birçok edebiyat makalesinde de belirgin bir şekilde görülebilir.
Çernişevski, 1858'de Sovremennik dergisinde yayımlanan "Toprağın Komünal Mülkiyetine Karşı Çıkanların Felsefi Önyargılarının Eleştirisi" başlıklı makalesinde, köylülüğün devrimci potansiyelini vurgulamıştır. Özel mülkiyet karşıtı olan Çernişevski, "komünizm"i "sosyalizm"den daha yüksek bir ideal ve uzak bir gelecekte ulaşılabilir bir aşama olarak görmüştür.
Çernişevski, genel gelişimin diyalektik yasasına dayanarak, toprağın komünal mülkiyetinin yanı sıra bütün üretim araçlarının komünal mülkiyetinin mülkiyetin en yüksek aşaması olduğunu savunan "iktisadi Çalışma ve Hukuk" ile "Batıl İnançlar ve Mantık Kuralları" başlıklı yazılarında da iç tutarsızlıkları eleştirmiştir.
Marx, Çernişevski'yi "büyük Rus bilgini ve eleştirmeni" olarak adlandırmış, Lenin ise onu "Yeni Kantçılar'ın, Pozitivistler'in, Machçılar'ın etkisinden kurtulmayı başarmış, 1850'den 1888'e kadar tutarlı bir materyalist olarak kalma yüceliğini göstermiş tek büyük Rus yazarı" olarak değerlendirmiştir.
19. yüzyıl Rus aydınlarının tipik bir özelliği olan tanrıtanımazlık, Çernişevski'nin de içinde yer aldığı bir geleneğin bir parçasıydı. Aydınlar, halkın mutluluğu adına Rus Çarlığı ve devleti ortadan kaldırmayı amaçlayan bir geleneğin taşıyıcısı olarak görülmüştür.
• Eserleri
Nikolay Çernişevski'nin en önemli eseri, 1863-1864 yılları arasında yayımlanan ve Rus toplumsal sorunları ele alan "Ne Yapmalı?" adlı romanıdır. Bu eser, sosyalist düşünceleri savunur ve Rusya'da devrimci hareketler üzerinde etkili olmuştur. "Ne Yapmalı?", özellikle Lenin ve Bolşevik Partisi tarafından önemli bir referans olarak kabul edilmiştir.
Çernişevski'nin diğer önemli eserleri arasında şunlar bulunmaktadır:
Sanat ile Gerçeklik Arasındaki Estetik İlişkiler (1855): Bu kitap, Çernişevski'nin sanat ve estetik konularındaki düşüncelerini içerir. Belinski'nin Faydacı sanat görüşüne karşı pozitivist ve materyalist bir temellendirme getirir.
Mill'in Political Economy Principles Çevirisi ve Notları (1857): Çernişevski, John Stuart Mill'in Political Economy Principles eserini Rusça'ya çevirmiş ve kendi sosyalist perspektifinden notlar eklemiştir.
İktisadi Çalışma ve Hukuk (1860): Bu eserde Çernişevski, toprağın komünal mülkiyetini savunarak genel gelişimin diyalektik yasasına dayanarak bütün üretim araçlarının komünal mülkiyetini savunmuştur.
Batıl İnançlar ve Mantık Kuralları (1868): Çernişevski, bu eserinde ortaklaşa mülkiyete karşı çıkanların iç tutarsızlıklarını eleştirmiştir.
Çernişevski'nin yazıları, döneminde Rus düşünce dünyasında büyük bir etki yaratmış ve özellikle sosyalist ve devrimci hareketler üzerinde önemli bir rol oynamıştır.