CHARRON, Pierre (1541-1603)
Fransız, filozof ve tanrıbilimci. Montaigne’in kuşkucu görüşlerini izlemiş ve tanrıbilimsiz bir ahlak felsefesi geliştirmiştir.
Paris’te doğdu ve orada öldü. Paris, Bourges, Orleans üniversitelerinde öğrenim gördükten sonra, 15 71’de Montpellier Üniversitesi’nin hukuk fakültesini bitirdi. Tanrıbilim alanında da çalışan Charron, Kraliçe Marguerite’in özel papazı oldu. 1589’da manastıra çekilmek istediyse de, yaşlılığından ötürü dileği kabul edilmedi. Bunun üzerine gittiği Bordea-ux’da Montaigne ile tanıştı. Aralarındaki dostluk nedeniyle Montaigne bütün mal varlığını ona bıraktı. 1595’te seçildiği Rahipler Genel Meclisi’nde başyazıcı oldu. Yapıtlarının basılması Paris Üniversitesi Rektörü’nce engellendi.
Montaigne’in ölümünden sonra Charron, özellikle kuşkucu öğretiyi benimseyenlerin ilgisini çeken dört temel yapıt yayımladı. Bunlardan ilki olan Les Trois Verites Calvincilik ve onun Fransız önderi Philippe Duplessis-Mornay’e karşı yazılmıştı. Charron burada “üç temel gerçek”i savundu: Tanrı vardır, gerçek Tanrı görüşü Hıristiyanlık’tır, gerçek Hıristiyanlık Katoliklik’tir. Yapıtına Tanrı sorunuyla giren Charron’a göre insan usu sınırlıdır, bu nedenle Tanrı’yı bir bütün olarak kavrayamaz. İnsan yeteneği öylesine kısıtlı ve güvenilmezdir ki, doğa ya da doğaüstü varlıklar konusunda bir şey bilebileceği de kuşkuludur. Tanrı doğası sonsuz olduğundan, onu tanımlamaya ve sınırlandırmaya olanak yoktur. Usun ürettiği kavramlarla açıklanamaz, ancak ne olmadığı bilinebilir.
Les Trois Verites konuya olumsuz yönden yaklaşarak Tanrı, Hıristiyanlık ve Katoliklik’e inanmamanın usdışı olduğunu, bunlara karşı getirilen kanıtların güvenilemez , ya da saçmalığını öne sürer. Tanrıtanımazlar, Tanrı’yı yadsımak için önce onu tanımlamak gereğindedirler. Böyle bir tanım da insan yeterliliğine dayandığına göre güvenilmezdir. Bunun gibi Calvin-ciler de “zayıf ve zavallı insan yeteneği”ne dayandırdıkları kanıtlarla, tanrısal gerçeği yeterince tanımlaya-mazlar.
ikinci kitabı De La Sagesse ve bunu savunmak için yazdığı Le PetitTraicte de la Sagesse’ât Charron’ un inancı kuşkucu bir tutumla savunduğu görülür. Burada yararlandığı Montaigne’in kuşkucu görüşlerini kendi amacı doğrultusunda ele almıştır. Charron’a göre, insan, vahiy yoluyla gelenin dışında gerçeği bulamaz, insanın, duyu bilgisinden kuşku duyması gerekir. O yanılsama ve düşlerini gerçek deneyden ayırt edemez. Duyu verilerinin türlülüğü yüzünden, hangilerini nesnel durumların yarattığını saptayamaz, insan inancı nedenlere ve kanıtlara değil, tutku ve toplumsal baskılara dayanır. De la Sagesse, Fransızca yazılan ve dinsel düşüncelerden sıyrılmış bir ahlak kuramı sunan ilk kitaptır.
Le Petit Traicte de la Sagesse’de Descartes’mkine benzer bir yöntem geliştirir. Ona göre gerçeği bulmak için bütün sorunları bağımsızca ve tutkulardan uzak kalarak incelemek, aklın evrenselliğini geliştirmek ve kuşkulu görünen bütün kararlardan vazgeçmek gerekir. Böylece insan bütün güvenilmez görüşleri atar ve tanrısal açıklamaları almaya elverişli duruma gelir. Tanrı’nın vereceği gerçek bilgi gelinceye dek de doğayı izleyerek yaşamak gerekir.
Ruhu kurtuluşa götürmeyi amaçlayan Discours Cbrestiens adlı yapıtında dine bağlılığını ortaya koyar. Kuşkuculuğu gerçek inancın düşmanlarıyla savaşmak amacıyla ele almasına karşın, çok eleştiriye uğramıştır. Cizvit rahiplerinden Garasse, 1623’te Charron’u dini gizlice yıkmak isteyen bir tanrıtanımaz olmakla suçlamış, çalışmaları Montaigne’inkiler-den daha sakıncalı bulunmuştur. Protestan doktor Chanet, 1643’te Charron’a karşı Aristotelesçi bir yaklaşım getiren Consideration sur la Sagesse de Charron’vL yazmıştır.
Buna karşılık Charron’u, Naude, Patin, La Mothe ve Gassendi’nin oluşturduğu Libertins erudits (inançsız bilgeler) grubu ve bazı Reformasyon karşıtları desteklemiştir. Görüşlerine duyulan ilgi 18.yy’da sönmüş ve Montaigne’in sıradan bir ardılı olarak nitelendirilmiştir. Montaigne’in Tanrı’ya gerçekten inandığı ve onun, kuşkuculuğunun ise zamanındaki tanribilimsel akımın bir bölümü olduğu savları tartışılmaya başlanınca, Charron da yeniden ele alınmıştır.
Charron, kuşkucuların insan bilgisinin yetersizliği ve güvenilmezliği görüşleriyle, mistik ve olumsuz tanrıbilimcilerin Tanrı’mn sonsuzluğu yüzünden bili-nemezliği inançlarını birleştirmiştir. Görüşleri hem usa karşı çıkan dinciler hem de dine karşı çıkan doğacılar için temel oluşturmuştur.
YAPITLAR (başlıca) Les Trois Verites, 1593, (“Üç Gerçek”); Discours Chrestiens, 1601, (“Hıristiyanca Söylevler”); De la Sagesse, 1601, (“Bilgelik Üzerine”); Le Petit Traicte de la Sagesse, (ö.s.), 1606, (“Bilgelik Konusunda Küçük bir İnceleme”).
• KAYNAKLAR: P.Bayie, Charron, Pierre, “Dictionnaire historique et critique’den” 1702; J.Charron, The Wisdom of Pierre Charron, an Original and Orthodox Code of Morality, 1961; A.Julien-Eymard, L’Apologetique en France de 1580 d 1670, 1954.
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi